آزمون تکمیل جمله Sentence completion test

كلمات كليدي : آزمون جملات ناتمام، آزمون هاي فرافكن، آزمون برگ جمله هاي ناتمام راتر، روان سنجي

نویسنده : منيره دانايي

آزمون تکمیل جمله(SCT)، مستقیما از آزمون تداعی کلمات مشتق شده است. اساس کار در این نوع آزمون‌ها به این صورت است که جمله ناقصی را به آزمودنی می‌گویند و از او می‌خواهند که آن را تکمیل کند. این آزمون‌ها برای ارتباط دادن تداعی‌های آگاهانه آزمودنی به زمینه‌هایی که روان‌شناس علاقه‌مند بررسی آن‌ها است، طرح‌ریزی شده است.[1]

این آزمون‌ها معمولا از ٧٥ تا ١٠٠ جمله ناتمام نظیر دلم می‌خواهد ...، گاهی آرزو می‌کنم ...، تشکیل می‌شود که از آزمودنی خواسته می‌شود با کلمات خود آنها را تکمیل کند. غالبا در این آزمون‌ها از فشار زمانی نیز استفاده می‌شود. بدین معنی که از آزمودنی خواسته می‌شود اولین مطلبی را که به ذهنش می‌رسد، بنویسد. در بعضی موارد، آزمون به صورت شفاهی اجرا می‌شود مانند روش تداعی واژه‌ها. جملات ناتمام از نظر ابهام متفاوت هستند و بعضی از آنها به عنوان یک محرک فرافکن عمل می‌کنند، مانند گاهی من ... و بعضی نیز به یک پرسش ایجاب‌کننده واکنش مستقیم شباهت دارند، مانند بزرگترین ترس من این است که ... .[2]

ریشه سنجش شخصیت براساس روش جمله‌های ناتمام را می‌توان در پژوهش‌های ابینگهاوس[3] در آغاز قرن بیستم یافت. کاربرد این آزمون‌ها و تعبیر و تفسیر نتایج آنها در مقایسه با آزمون‌های تداعی کلمات آسان‌تر می‌باشد. کسانی که در اجرای آزمون‌های تکمیل جملات تجربه دارند، معتقدند که نتایج حاصل از آنها قابل مقایسه با نتایج حاصل از آزمون‌های رورشاخ[4] و آزمون اندریافت موضوع T.A.T[5] است. انواع و اقسام زیادی از این نوع آزمون‌ها در کشورهای مختلف رایج است که در میان آنها کار جولیان راتر[6] و همکارانش دارای اهمیت خاصی است. این آزمون که تحت عنوان برگ جمله‌های ناتمام راتر[7](RISB) معروف است به بهترین روش استاندارد شده است و در نوع خود دارای عینی‌ترین و دقیق‌ترین روش نمره‌گذاری است. به همین دلیل این آزمون در مقایسه با سایر آزمون‌های فرافکن جمله‌های ناتمام، بیشترین کاربرد را دارد. آزمون راتر را می‌توان یک آزمون فرافکن نیمه‌ساخت‌یافته تلقی کرد. زیرا ماده‌های آن شامل بخش آغازین جمله‌هایی است که آزمودنی باید آنها را به صورت یک اندیشه کامل درآورد.[8]

همانند سایر آزمون‌های فرافکن، فرض بنیادین این آزمون آن است که آزمودنی‌ها آرزوها، تمایلات، ترس‌ها و نگرش‌هایشان را به جمله‌هایی که می‌سازند، فرافکنی می‌کنند. با وجود این، آزمون جمله‌های ناتمام از برخی جهات با دیگر آزمون‌های فرافکن متفاوت است. در حالی که در آزمون‌های رورشاخ و آزمون اندریافت موضوع(T.A.T) به سبب ابهام در لکه‌ها یا تصویرها، آزمودنی‌ها از اینکه چه چیزهایی را درباره خصایص شخصیتی خود ابراز می‌دارند، به‌ندرت آگاهند. پاسخ‌دهندگان به آزمون راتر درباره نگرش‌ها، احساسات و ترس‌هایشان که در قالب جمله‌ها بیان می‌کنند، آگاهی بیشتری دارند. تفاوت دوم به هدف آزمایش مربوط است. سایر ابزارهای فرافکن برای آشکار کردن اطلاعاتی درباره ابعاد عمیق‌تر شخصیت تدوین شده‌اند، در حالی که RISB و دیگر روش‌های جمله‌های ناتمام برای غربال کردن افراد از نظر سازگاری عاطفی تدوین شده‌اند. آزمون RISB دارای ٤٠ ماده است که هر ماده به صورت یک جمله ناتمام است و آزمودنی باید با استفاده از مقدمات مطرح‌شده در جمله آن را کامل کند. چند نمونه از سوالات این آزمون به این صورت می‌باشد:

· من دوست دارم ...

· خوش‌ترین اوقات ...

· می‌خواهم بدانم ...

· در خانه‌ام ...

· متاسفم از اینکه ...

· هنگام خوابیدن ...

· پسرها ...

· بهترین ...

یکی از ویژگی‌های جالب این آزمون، سهولت اجرای آن است. این آزمون را هم می‌توان به صورت فردی و هم به صورت گروهی اجرا کرد و اجرای آن به آموزش خاص نیاز ندارد. برخلاف بسیاری از آزمون‌های جمله‌های ناتمام، RISB از یک روش نمره‌گذار منظم و دقیق پیروی می‌کند. پژوهش‌های انجام شده در مورد این آزمون نشان داده است که پایایی نمره‌گذاری آن توسط ارزشیابان مختلف، بالاست. در نمره‌گذاری آزمون برحسب محتوای جمله‌های کامل‌شده به هر سوال نمره‌ای بین صفر تا شش داده می‌شود. پاسخ‌ها برحسب درجه تعارض بیان شده، میزان خوش‌بینی ابراز شده، طول پاسخ‌ها، حذف‌ها و کیفیت کلی پاسخ‌ها نمره‌گذاری می‌شوند. پس از جمع کردن نمره‌های ماده‌های آزمون، شاخصی برای سازگاری کلی هیجانی به دست می‌آید. بسیاری از روان‌شناسان بالینی علاوه بر تفسیر این نمره‌ها، با استفاده از تفسیر محتوای پاسخ‌های آزمودنی‌ها سعی می‌کنند بینش بیشتری در مورد حوزه‌های عمده مشکلات آنان به دست آورند. تحقیق انجام شده توسط گلدبرگ نشان داده است که آزمون RISB در مورد دانشجویان دانشگاه و افراد بزرگسال دیگر نسبت به سنجش ناسازگاری هیجانی ابزار نسبتا حساسی است. این آزمون به دلیل سهولت و سرعت اجرا، عینیت نمره‌گذاری، روایی و اعتبار قابل قبول نسبت به بیشتر آزمون‌های فرافکن برتری دارد.[9]