مشاهیر مازنداران

فقیه وارسته آیت الله العظمـى حـاج میـرزا هـاشـم آملی

آیت اله العظمـى حـاج میـرزا هاشـم آملى در سال 1322 ه ق، در روستای پردمه لاریجان از توابع شهرستان آمل<در استان مازندران دیده به جهان گشـود،تحصیلات مقـدماتـى را در آمل از جناب ثقه الاسلام آقا شیخ احمـد آملـىو حجت الاسلام آقا سیـد تـاج فـرا گـرفت. در آستـانه سـال 1335 ه ق،که سیزده بهار از عمـر شریف ایشان گذشته بـود به تشویق و ترغیب یکى از بستگان،زادگاه خـود را به عزم تحصیل در تهران ترک گفت. در بـدو ورود به تهران مـورد توجه مرحـوم مدرس که آن زمان متـولى مدرسه عالـى سپهسالار (مـدرسه عالـى شهیـد مطهرى) بـود واقع گـردیـد

در اقامت ده ساله خـود در ایـن مرکز علمـى, پـس از فراگیرى شرح لمعه و قـوانیـن،تـوانست،سطـوح عالى را ازاستاید برجسته وقت فـرا گیـرد. در فلسفه و اشارات و اسفار و الهیات در حـوزه درس، مرحوم میرزا یـدالله نظر پاک و در دروس دیگـر از محضـر مـرحـوم میرزا محمد رضا فقیه لاریجانى و سید محمـد تنکابنـى و حجت الاسلام آقا شیخ حسیـن آملى و حاج شیخ علـى لـواسانـى و میرزا عبـدالله غروى بهره هاى وافر برد

عزیمت به قم در سال 1345 ه ق،براى تکمیل معلـومات رهسپار حـوزه علیمه قـم شد، در همیـن ایام با استقرار مرحـوم آیت الله العظمـى حاج شیخ عبد الکریم حایرى یزدى حوزه علمیه قـم جان تازه اى به خود گرفته بود. ایشان با اشتیاق خاصى در حوزه درس اساتید برجسته قـم حاضر و از خرمـن دانـش آن بزرگواران خوشه هاى علمى فروانى چیدند.

آیت الله میرزا هاشـم آملى در مدت اقامت در قم توانست،از محضر درس آیات عظام،حـایـرى یزدى،حجت،یثـربـى،کاشانـى و شـاه آبـادى بهره مند گردند.

هجرت به نجف

در سال 1351 ه ق بعد از سپـرى شـدن اقامت 5 سـاله و تحصیل و تدریس مداوم در حوزه علمیه قـم با اخذ درجه اجتهاد از آیت الله حایرى یزدى و آیت الله حجت جهت ادامه تحصیل و درک محضر اساتیـد نجف،به آن دیار هجـرت و درجـوار مـولاى متقیان امیـر مـومنـان علـى(ع) اقامت گزیدنـد. ایـن دوره از حیات علمـى معظم له تاثیر فـراوانـى درشکل گیـرى درجات معنـوى و روحانـى ایشان داشت. آیت الله آملـى در دوره اقـامت 30 سـاله خـود در حـوزه بزرگ نجف،توانست از محفل درس آیات عظام حاج میرزا حسیـن نائینى،حاج شیخ ضیاء الدیـن عراقى و حاج سید ابوالحسـن اصفهانى استفاده برده و به مـراتب عالـى تـرى از تقـوا و دانـش دست یـابد. حوزه علمیه قـم در آن روزهاحـوزه جـوانى بـود،هر چند شخصیت هاى بزرگـى در آنجا تدریـس کرده و گروهى را پرورشمى دادند ولى قدمت حـوزه علمیه نجف و حضـور فقها و بزرگانى که به نوبه خـود سرآمد روزگار بودنـد جاذبه دیگرى به حـوزه نجف بخشیـده بـود. به ویژه استبـداد رضـا خـانـى،در آن روزگار به حـد اعلاى خـود رسیـده و پیـوسته مزاحـمطلاب و فضلاى حـوزه علمیه قـم مـى شـدند.

به همیـن مناسبت مرحوم آیت الله آملى اقامت در ارض اقدس نجف را ترجیح داد. ایشان در ایـن دوره از دروس

شخصیت هاى نامبرده که پى افکنان علـوم و محققان بزرگ در فقه و اصـول بـودنـد،حظ بیشمار بـرده و پیـوستهمـورد تـوجه آن بزرگـان به خصـوص آیت الله ضیاء عراقى بود.

آیت الله آملـى تـوانست در ایـن دوره تمامـى مطالب دروس اساتید خـود را با قلمى روان تقریر نمـوده و در مدتکـوتاهى به تـوصیه اساتید خود جهت بهره مندى فضلا و طلاب مشتاق به تدریـس درس (خارج) بپردازند طولى نکشیدکه حـوزه درس ایشان مورد تـوجه اندیشمندان عالـى مقام قرار گرفته و مـوفق شدند عده زیادى را در همان ایام تـربیتو به درجه اجتهاد نایل گرداننـد. معظم له در 20 سال آخر اقامتـش در نجف توانستند 3 دوره مکاسب و 4 دوره اصولشیخ مرتضى انصـارى را به شـاگـردان خـود تـدریـس نمـایند

بازگشت به ایران

بعد از 30 سال تحقیق و تـدریـس در دانشگاه بزرگ جهان تشیع (نجف اشـرف) در سـال 1381 ه ق،به قصـد معالجه و دیـدار اقـوام و خـویشان و دوستـان و نیز به دعوت جمعى از اساتیـد و فضلاى حـوزه علمیه قـم به ایران بازگشته و در جـوار مرقد مطهر حضرت معصـومه (س) در شهرستان قم به تدریس فقه و اصول پرداختند در همیـن فرصت عده زیادىاز محققیـن حوزه به شرکت در درس ایشان موفق شدند. در ایـن زمان که یک سال از ارتحال زعیم بزرگ مرحوم آیت اله العظمى بروجردى مى گذشت،حوزه قـم بیـش از هر زمان دیگر نیازمند فقها و عالمان بزرگ بـود،ایشان با تلاش خستگى ناپذیر لحظه اى از هدایت و ارشـاد بـاز نایستـاده و به منـاسبت هـاى مختلف به اشـاعه فقه و فقاهت شیعه پرداخت و ادامه این راه و تخصصـى کردن ایـن رشته را زیاد سفارش مى فرمودند

اهـداف و خصـوصیـات روحـى آیت الله آملى

آیت الله آملـى به تربیت فقیه و تـدریـس فقه ارزش فـوق العاده نهاده و از مدتى قبل در ایـن فکر بـودند که مدرسه اى براى تربیت فقیه تاسیـس کنند یعنى آن گروه از جوانان مستعد و با ذوق را که مدتـى در فقه و اصـول کار کرده اند در اختیار گرفته و با تامیـن زندگى آنان را در مسیر فقاهت قرار دهند حتـى از روز نخست که در خیابان بیمارستان فاطمـىبه نام مدرسه ولـى عصر (عج) را تاسیـس کردند، تصمیـم بـر این داشتنـد که این مـدرسه را به ایـن واحـد اختصاص داده و دارالفقاهه کنند.

ایشان هر چند که در ایـن مـورد به آرزوى نهایى خـود نرسیدند در عیـن حال از ایـن هـدف باز نمانـده و پیـوسته از طـریق تـدریـس شاگردان برجسته اى تربیت کردند که هـم اکنون هر یک به نوبه خـود در حـوزه علمیه منشـا اثـر مـى بـاشند.

آیت الله آملى انسانى بـود خلیق،متواضع،مهربان،و بسیار خوش مجلـس،در بحث و گفتگـو جانب انصاف و اعتدال را مراعات نمـوده،از شرایط زمان دور نبـوده و ضرورتها را به خوبى مد نظر داشتند

شاگردان

گروهـى از آیات و حجج اسلام از شاگردان مجرب و بـرجسته ایشان به شمارمىآیند از جمله:

آیت الله سید جعفر کریمـى،آیت اله شیخ عبد الله جـوادى آملـى،آیت اله شیخ حسن حسـن زاده آملـى،آیت اله حاجشیخ محمد محمـدى گیلانى،آیت اله سید ابـوالفضل مـوسـوى تبریزى،آیت اله حاج شیخ اسماعیل صالحـى مازنـدرانـى، آیت اله حاج سید علـى محقق داماد،آیت اله حاج سید مصطفـى محقق داماد،آیت اله شیخ صادق لاریجانى،آیت اله حاج شیخ عباس محفوظى

تالیفات

از جمله آثار ایشان که به رشته تحریر در آمـده و به طبع رسیده است به شرح زیر مى باشد:
• الف)کتاب کشف الحقایق که تقـریـر درس بیع و خیارات ایشان است در چند جلد
• ب)المعالم الماثوره در طهارت
• پ)مجمع الافکـار (دوره اصـول فقه در 5 جلد)
• ت)منتهى الافکـار (حـاوى مبـاحث الفـاظ اصـول فقه)
• ث)بـدایع الافکار (یک دوره مباحث اصـول فقه تقریر درسـى مرحـوم آیت اله آقا ضیاء عراقى)
• ج)کتاب الرهن.
• چ)کتاب الاجاره.
• ح)کتاب الصوم.
• خ)رساله النبیه.
• د)رساله اى در خلل صلوه.
• ذ)حـاشیه اى بـر التحصیل بهمنیار.
• ر)تعلیقه عروه الوثقى.
• ز)از آغاز بیع تا آخر مکاسب.
• س)دوره صلوه.
• ش)دوره مباحث طهارت.
• ص)دوره هاى متعدد اصول.

ایشان همـواره مقید بـودند که دروس خـود را قبل از افاضه، قلمى نمایند و از ایـن رهگذر مکتوبات عدیده اى از ایشان به جاى مانده است و 4 مـورد آخر از جمله آنهاست

ویژگیهاى اخلاقى

آیت الله آملى از خصایص والاى انسانى برخـوردار و متخلق به اخلاق الهى بـود. ایشـان در رفتار گفتـار به انبیـاء و ائمه اطهار(ع) اقتدا مـى کرد. خوش بیان،خوش برخورد و خـوش اخلاق بـود. از تجمل پـرستـى ومظاهـر بزرگنمایـىسخت بیزار و متنفـر و با طلاب جـوان همانگـونه بـرخـورد مـى کـرد که بـابزرگان،به همیـن دلیل در دل مومنان جاىگرفته بود. در خانه اش همیشه به روى همگان باز بـود.

در سـرمـا و گـرمـا پیـاده از منزل به مسجـد اعظم جهت تـدریس مـى رفتند. غالبا کارهاى دفتر شان را خـود انجام داده و حتـى در بسیارى از مواقع خـود شخصا به تلفـن جـواب مى دادند دوست داشتند زندگى ایشان در گمنامى وخارج از هیاهوى دنیاى مادى سپرى شـود.

عشق به ساحت مقدس ائمه اطهار(ع)

آیت اله آملـى به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بسیار علاقه مند بـوده و به آن ها عشق مى ورزیدند کمتر مـواقعىبـود که نام مقدس انـوار را بشنـوند و اشکشان جارى نشـود بخصـوص هر وقت نام مقدس على(ع) را مىآوردنداشک در دیدگانـش حلقه مـى زنـد. هر گاه از خـواب بر مى خاستند به شـوق زیارت امیر المومنیـن على(ع) و به یادروزهاى خـوش اقـامت در جـوار مـرقـد مطهرش بـر حضـرت درود فـرستـاده و مى فرمودند:

(السلام علیک یا امیرالمومنین و رحمه اله و برکاته).

شور و عشق معظم له به سرورشهیدان امام حسیـن(ع) غیر قابل توصیف بود. مجلـس عزایى که ایشان در ده شب اول ماه محرم در مسجد اعظم بر پا مى کردند زبانزد همگان بـود. ایشان براى سادات احترام خاص قایل بـودندو در مجالـس با تمام قد به پاى آن ها بر مـى خاستند.

مردمى بودن آیت اله آملـى به مردم عشق مـى ورزیـد. در منزلشان به روى همگان باز بـود. ملاقات با ایشان بـدون هیچ مانعىصـورت مـى گـرفت. از سالى که به ایران تشریف آوردند تا چند سالـى پیـش از وفات،همه ساله براى دیدار از خویشاونـدان،نزدیکان و مردم زادگاه خـویـش به روستاى پردمه (از تـوابع لاریجان آمل) مسافرت مـى کردنـد و با اینکه عبـور از جاده روستا دشـوار بـود. اما وى سختیها را تحمل کرده و براى صله رحم و درک فضیلت آن مشکلات را بهجان مى خریدند.

ایشان مى فرمودند: علماباید خـود را در معرض استفاده عمـوم قرار بدهند و بسیارى از مواقع مى فرمودند عالمىکه علـم خـود را عرضه و اظهار نکند بى حاصل است و آن هدفى که از تعلیم و تعلـم منظور است به دست نخواهدآمد.

فرزندان

امیر المومنین على (ع) فرمـودند: (فرزند شایسته بهتریـن یادگار پـدر است) آیت اله آملـى به غیـر از تـالیفـات

بسیـار ارزنـده،شاگردان نام آور،بناهاى عام المنفعه از وجـود فرزندانى نیکو و شـایسته نیز بـرخـوردارنـد که عبـارتند از:

دکتر محمد جـواد لاریجانى،عضـو شـوراى امنیت ملـى و نماینده مجلس شوراى اسلامى.

دکتـر فـاضل لاریجـانـى،دکتـرا درسیـاستگذارى علمى

دکتـر علـى لاریجانـى،دکتـرا در فلسفه اسلامـى،ریاست صـدا و سیمای جمهورى اسلامى ایران.

حجت الاسلام آقاى شیخ صادق لاریجانى از مدرسیـن حوزه و نویسنده کتاب (معرفت دینى).

دکتـر باقـر لاریجانـى،پزشک متخصص داخلـى و معاونت فـرهنگـى وزارت بهداشت،درمـان،آمـوزش پزشکى.

رحلت

هفتـم اسفنـد ماه سال 1371 ه ش،برابر با چهارم رمضان 1413 ه ق،که طبیعت رو به تجـدیـد حیـات مى رفت ودرختها و گلها در آستانه آرایـش و گل نثارى بـودند،ناگهان درخت برومند و بارورى از بـوستان تشیع به خشکـى گرائید و دانشمندان و اندیشمنـدان را به سـوگ نشاند. هرگز انسان فکر نمى کرد در آستانه بهار که زندگى نـو مى شـود وجامعه به سـرور و شادى،سال نـو را آغاز مـى کنـد، روحـانیت تشیع،بـا جـامه غم و چهره افسـرده سـال را به پـایان برساند. روح بلند این عالم بزرگ و ایـن روحانى خدمتگزار و دانش پرور،مرحـوم آیت الله العظمى آقاى حاج میرزا هاشـم آملـى (قدس سـره). شخصیتـى که بیـش از نیـم قـرن در سنگر علـم و دانـش درس خـوانده و تدریـس کرده و شاگرد پرورش داده بـود،به ملکوت اعلى پیوست.

پیکـر پاک آن فقیه نامـدار از مسجـد امام حسـن عسگرى(ع) قـم در میان انـدوه فراوان مردم تشییع و در حرم مطهر حضرت معصـومه (س) به خـاک سپـرده شـد،روانـش شـاد و یـادش گـرامـى بـاد

چشمان مست آفتاب عشق و عرفان

از خطه مازندران،تابان و رخشان

آفـاق ایمـان،روشـن از سیماى آن مهر

اقلیم قران،از جمالش نور باران

بشنیـدم از شمعى،که بـا پـروانه مى گفت:

خـورشیـد را نشنـاخت کـس،در روزگاران

در عمق اقیانوس ژرف بى مثالش

گنجینه ها یکجا،گهرهاى فراوان

(ابیـات از اشعـار آقاى شفیـعى مـازندارانى درسوگ استادش آیت اله العظمى میرزا هاشم آملى)