فاعل بالتسخیر

كلمات كليدي : فاعل بالتسخير، علت طولي، علت قريب، علت بعيد، وجود رابط

نویسنده : مهدي افضلي

یکی از اقسام علت فاعلی، فاعل بالتسخیر است. فاعل بالتسخیر فاعلی است که کارهایش را تحت تدبیر فاعل دیگری انجام می‌دهد. فاعل‌ها گاه در طول یک‌دیگر در تحقق یک فعل اثر می‌گذارند و فاعل بعید از طریق فاعل قریب کار را انجام می‌دهد؛ از باب نمونه دست ما برای حرکت کردن و نگارش یک نوشته فاعل قریب نگارش است،‌ ولی همین دست زیر سلطة و تسخیر نفس حرکت می‌کند و عمل نگارش را انجام می‌دهد. فلاسفه فاعلیت دست نسبت به نگارش را "فاعلیت بالتسخیر" نامیده‌اند. طبیعت انسان با این‌که فاعل بالطبع است، در کارهای طبیعی‌اش تحت تسخیر نفس است و در این کارها در حقیقت نفس، فاعل بعید است.

فلاسفه مسلمان به ویژه در حکمت متعالیه تمام علت‌ها را نسبت به علت هستی‌ بخش‌شان از این سنخ می‌دانند؛ زیرا در دیدگاه حکمت متعالیه همه معلول‌ها نسبت به علت هستی بخش عین ربط و در مکاتب دیگر حکمت اسلامی در تسخیر مبادی عالیه و سرانجام واجب تعالی به عنوان علة العلل هستند. بدین ترتیب فاعل بالتسخیر با اقسام مختلف فاعل قابل جمع است. از باب نمونه یک فاعل هم می‌تواند بالاراده باشد و هم بالتسخیر، چنان‌که می‌تواند هم بالطبع باشد و هم بالتسخیر و الخ.

منابع :

1.صدر المتألهین شیرازی؛ الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه, (مکتبه الرشد ؛ بیروت ؛ ط 5 ، 1419)، ج2، ص222.

2.سبزواری، ملاهادی؛ شرح المنظومة، تصحیح علامه حسن حسن زاده آملی،(قم، نشر ناب، 1380، چ چهارم)، ج2، ص410

3.طباطبایی، سید محمد حسین؛ نهایة الحکمة، قم، دفتر نشر اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص 173.

4.مصباح یزدی، محمد تقی؛ آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چ8، 1377)،‌ ج2، ص92-93.


مقاله
نویسنده	مهدي افضلي

مقاله

نویسنده

مهدي افضلي

جدیدترین ها در این موضوع

معاد در نهج البلاغه

يکى از برنامه‏ هاى مهمى که تمامى پيامبران الهى پس از خداپرستى، مردم را به آن توجه مى دادند، اعتقاد به معاد بوده است؛ زيرا در سايه اعتقاد به معاد است که هدف از آفرينش تحقق مى يابد و اعمال و رفتار انسان ارزش و معنا پيدا مى کند. از اين رو ما مسلمانان معتقديم که خداوند بارى تعالى در روز قيامت، همه انسان‏ها را دوباره زنده خواهد کرد تا در پيشگاه او، به حساب اعمال و رفتارشان رسيدگى شود. 29 آذر 1395, 11:47

معاد در نهج البلاغه

اين درس را به بحث مرگ و رستاخيز اختصاص داده ايم كه از پايه هاى اصلى ايمان و عمل است. امام علیه السلام در اين خطبه "خطبه 109" مطالب مختلفى را بيان كرده كه، بخشى از آن را كه درباره ى مرگ و قيامت است برايتان انتخاب كرده ايم در آغاز وضع انسانها به هنگام مرگ را مجسم مى كند مى گويد: 'وضعى كه به هنگام مرگ براى آنان پيش مى آيد وصف ناشدنى است'. "فغير موصوف ما نزل بهم". 29 آذر 1395, 11:46

مبدأ و معاد در نهج البلاغه ، با نگاه تطبیقی به معنویت‌های کاذب

مبدأ و معاد یعنی اعتقاد خدا به منزله سرآغاز آفرینش و معاد یعنی اعتقاد به سرانجام انسان و عالم. مبدأ و معاد مجموعه اعتقادهای انسان را در بر می گیرد. از بدو پیدایش اسلام، پیشوایان دین، راه و رسم ارتباط با خدا را در زندگی فردی و اجتماعی انسان بیان نموده و بر سرانجام زندگی و اعمال انسان تاکید ورزیده اند. در مقابل گروه های متعدد معنویت گرا نگاهی متفاوت به این مسأله را بیان داشته اند برخی منکر مبدأ و معاد گشته اند و برخی تفسیری غلط از آن، بیان نموده اند. 29 آذر 1395, 11:27

بهشت چگونه مكانى است؟

پس اگر با ديده دل به آنچه از بهشت براى تو وصف شده است نگاهت را بدوزى، جان تو از آنچه از دنيا، همچون شهوت ها و خوشى ها و زيورها و منظره هاى دل انگيز و زيباى آن كه براى تو آفريده شده است بيزارى جسته و با انديشيدن در صداى برگ هاى درختانى كه در اثر وزش نسيم پديد مى آيد و ريشه هاى آن درختان در درون تپه هايى از مشك بر ساحل جوى هاى بهشت پنهان گرديده است، و نيز با انديشيدن در خوشه هاى مرواريد، و شاخه هاى تر و تازه آن، و ظاهر شدن آن ميوه ها به صورت هاى گوناگون، در پوست شكوفه هاى آن درختان، جان تو حيران و سرگردان و از خود بيخود مى گردد. 29 آذر 1395, 11:25

پیشگفتار

هر چند معاد، موضوع اصلى اين كتاب را تشكيل نمى دهد، ولى از لابه لاى آن مى توان به خوبى و روشنى ابعاد گوناگون آن را دريافت . از اين رو نگارنده بر آن شده است كه در اين باره تحقيقى به عمل آورد كه نتيجه اين تحقيق و بررسى چيزى است كه در برابر خوانندگان قرار گرفته ، و به نام معاد در نهج البلاغه تقديم مى گردد. 29 آذر 1395, 11:23

پر بازدیدترین ها