نویسنده: سید عبدالرسول علم الهدی
(بخش پایانی)
وقتی یک شخص تربیت یافته که مشی او در زندگی تقوا مدار است در فضای مجازی سیر می کند قطعا در مقابل اطلاعات ناپاک قرار نمی گیرد زیرا تقوای او سبب انتخاب نکردن این اطلاعات می شود.
فعالیت های دینی در فضای سایبر
اینترنت موقعیتی برای عرضه و تقاضای اطلاعات و برقراری ارتباط بوجود آورده است که باطل با برخورداری از قدرت و ثروت، حضور پررنگ تری در جامعه اطلاعاتی از خود نشان می دهد. البته این موضوع موجب عدم حضور و فعالیت جریان حق در این جامعه و تولید اطلاعات پاک نیست. فضای مجازی موقعیتی است که نگهداری و نقل و انتقال اطلاعات بسیار ارزان و ساده انجام می شود از این جهت برای فضای تربیتی و اخلاقی جامعه اطلاعاتی هم تهدید محسوب می شود و هم فرصت و نباید با نگاه تهدیدی آنرا ارزیابی و به دوری از آن حکم کرد. در این فضای چالشی باید برای تبدیل تهدید به فرصت یا برای کاهش تهدیدها در مقابل فرصتها فعالانه وارد صحنه تولید و انتقال اطلاعات شد.
باید توجه داشت که در حوزه دعوت دینی هم دارای یک سری اصول ثابت هستیم و هم یک سری اقدامات اقتضائی وجود دارد. اصول ثابت دعوت دینی شامل " ادْعُ إِلى سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِی أَحْسَنُ...
[1]" (مردم را با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت بخوان و با بهترین شیوه با آنان مجادله کن. زیرا پروردگار تو به کسانى که از راه او منحرف شده‌اند آگاه‌تر است و هدایت‌یافتگان را بهتر مى‌شناسد.) مراد از حکمت، گفتار صحیح و درست و دلیل روشن کننده حقیقت مى‌باشد و به قولى منظور از آن، قرآن است. موعظه حسنه، پندهایى است که دشمنان بوضوح مى‌دانند که تو آنها را نصیحت مى‌کنى و با این سخنان به آنها سود مى‌رسانى. وَ جادِلْهُمْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ با روشى که از جهت نرمى و ملایمت و مدارا و حسن معاشرت بهترین طریقه بحث و مناظره است، بدون هر گونه درشتى و ناراحتى، با آنها به مناظره و بحث بپرداز تا زودتر دعوت تو را اجابت کنند.
[2] به عبارت دیگر حکمت و استدلال عقلانی، پند و اندرز بوسیله تحریک احساسات و همچنین جدال با پیش فرضهای پذیرفته شده دو طرف جزء اصول دعوت دینی در برقراری ارتباط گفتاری است. وقتی این اصول به مرحله اجرا برسد هنرمندان و حتی تکنسینهای متدین پیام را با شرایط مخاطبان تطبیق داده و با استفاده از فناوریهای ارتباطی جدید به تولید و انتقال اطلاعات دینی که بستر تبلیغ دینی را بوجود می آورد، می پردازند.
رشد فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص، بستری بی نظیر فراهم کرده که در قالب آن دین پژوهی و معنویت طلبی بسیار آسان تر و مطلوب تر از گذشته شده است. طبق آمارها، از هر 6 کاربر اینترنت در جهان، حداقل یک نفر به دنبال اطلاعات معنوی و مذهبی است. در این زمینه همچنین آمارهایی وجود دارد که نشان می دهد میزان دین پژوهی در اینترنت بین 25 تا 30 درصد کل کاوش های اینترنتی را تشکیل می دهد که این امر نشانگر استقبال و گرایش نسل جدید به دین و معنویت می باشد.
[3] این تولید اطلاعات دینی در کنار دیگر اطلاعاتی که حتی در تضاد کامل با دین قرار دارند انجام می شود زیرا اینترنت محیط عرضه و تقاضا است. در این فضا حمله و دفاع معنایی ندارد بلکه کاربر با اختیار کامل در فضای مجازی گردش می کند و تولید کنندگان به رقابت بسیار سختی برای جلب انتخاب کاربران می پردازند. البته نباید از نظر دور داشت که تهاجم فرهنگی در فضای سایبر با توجه به وجود قدرت و ثروت در دست تولید کنندگان اطلاعات ناپاک که سیاستهای شیطانی خود را در جامعه اطلاعاتی دنبال می کنند وجود دارد اما نه به معنی سلب اختیار از کاربر متقی بلکه کمیت و جذابیت موجود در این اطلاعات سبب نابرابری جریان اطلاعات در جهان می شود که از این جهت می توان تهاجم فرهنگی به فرهنگ ناب اسلامی را پذیرفت.
وقتی یک شخص تربیت یافته که مشی او در زندگی تقوا مدار است در فضای مجازی سیر می کند قطعا در مقابل اطلاعات ناپاک قرار نمی گیرد زیرا تقوای او سبب انتخاب نکردن این اطلاعات می شود و برعکس در مورد کسی که تقوا در زندگی او جایگاهی نداشته قطعا در فضای مجازی که بی تقوایی آسان تر انجام می گیرد دیگر نباید انتظار داشت از سایتهای مستهجن بازدید نکند. از این حیث به نظر دکتر آشنا آداب زندگی در محیط سایبر با آداب زندگی در محیط واقعی تفاوت بنیادین ندارد.
در محیط سایبر توصیه می شود مسئولان دینی تربیت خودمدارانه را ترویج دهند که اصطلاح لاتین آن قدرت نه گفتن "power of saying no " است. اگر انسان در زندگی عادیش قدرت نه گفتن نداشته باشد در محیط سایبر هم اولین چت روم که وارد می شود دعوت ها را می پذیرد. بنابراین در محیط سایبر راهنمایی و ارشاد مهم است نه تعیین تکلیف، و الزام. اصولا آن جایی که حق انتخاب افزایش پیدا می کند فقط راهنمایی مهم است. اما وقتی حق انتخاب محدود است، الزام معنی دار می شود. که البته با ساختن محله خودمان در فضای سایبر می توانیم با برخوردی فعال در این فضا در کنار دیگران رقابت کنیم.
[4] در حال حاضر فعالیت هزاران وب سایت دینی و مذهبی که اطلاعات مرتبط با مذاهب را در دسترس عموم مردم دنیا قرار می دهد، شبکه ای از وبلاگ ها، فروم ها یا تالارهای گفت و گو که در آن ها به سوالات مردم پاسخ داده می شود و همچنین ظهور فناوری هایی مثل شبکه های اجتماعی مجازی، پیام رسان ها، خبرخوان های اینترنتی و کتابخانه های مجازی و الکترونیک، باعث شده است مردم به منابع و کتب مقدس دینی دسترسی راحت تری داشته باشند. در این میان آن دسته از نهادهای مذهبی که ظرفیت این فناوری را بیشتر، بهتر و عمیق تر درک کرده باشند، از توان تاثیرگذاری بالاتری در سطح جهان برخوردار شده اند.
منابع تحقیق :
1) کوثری، فرامرز. اینترنت از آغاز تا کنون
2) تافلر، الوین. مترجم: خوارزمی، شهین دخت. موج سوم. تهران، علم، 1385.
3) طبرسی، فضل بن حسن؛ مترجمان. ترجمه تفسیر جوامع الجامع. مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1377ش، چاپ دوم.
4) گفتگو با دکتر حسام الدین آشنا. جامعه اطلاعاتی؛ چالشی نو برای اسلام گرایان. تهران، مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق علیه السلام، نامه دین و ارتباطات، شماره سوم، آذر 1385.
5) ضیایی پرور، حمید. دنیای سایبر در خدمت دین. روزنامه ابتکار، شماره 1117، 2 بهمن 1386.
منبع: فرهنگ نیوز
[2].ترجمه جوامع الجامع، ج3، ص: 431.