24 آبان 1393, 14:3
كلمات كليدي: احساسات جمعي، احساسات مشترك، احساس، واگيري اجتماعي
نویسنده: سلیمان اکبری
احساس تجربه‌ای است که انسان بدون واسطه‌ای از صداها، رنگ‌ها، بوها و ... به دست می‌آورد.
جمع، گروهی موقّت، بی ساختار و بدون تقسیم نقش رسمی است که سلسله مراتب قدرت در آن وجود ندارد و به اقتضای وضع یا حادثه‌ای خود به خود به وجود می‌آید و بر اثر واکنش روانی و واگیری اجتماعی، دارای رفتار عاطفی متجانس می‌شود، مانند مسافرانی که با هم در یک هواپیما مسافرت می کنند، که تنها وجه مشترک و برجسته میان آنها این است که همگی به طور اتفاقی، در یک زمان و مکان، با انگیزه واحدی جمع شده‌اند.
بنابراین «احساسات جمعی» عبارت است از احساس مشترکی که در جمعی به خاطر همدلی و یا به خاطر واگیری صرف پدید آمده است و به صورت رفتاری خود انگیخته، هیجانی و پیش بینی‌ناپذیر ابراز می‌شود. این ابراز احساسات، واکنشی است در برابر متحرک خاصی که ممکن است شخص دیگر و یا حادثه معین آن را ایجاد کرده باشد.
این احساسات مشترک جمعی ممکن است به صورت رفتارهایی همچون شورش، آشوب، مد، هوس جمعی، جنون، اشاعه افکار عمومی و... ابراز شود. جمعی که در یک بازی فوتبال، به دلیل پیروزی تیم مورد علاقه‌شان دچار هیجان می‌شوند، نمونه ای از این احساس مشترک هستند. این جمع ممکن است به میدان سرازیر شوند، بازیکنان مورد علاقه خودشان را به دوش بلند کنند و به ابراز احساسات بپردازند.
یکی دیگر از ویژگیهای احساسات جمعی این است که به محض این‌که جمعی به ابراز احساسات مشترک خود می‌پردازند، این واکنش هیجانی از شخصی به شخصی دیگر سرایت می‌کند و گسترش می‌یابد، تا جایی که هویت شخصی و خویشتن‌داری افراد از بین می‌رود و افراد میان این جمع گمنام می‌شوند و رفتارهای غیر متعارف گوناگونی از آنها سر می‌زند که بدون تفکر و تامل است.
در چنین جمع‌هایی هوّیت افراد تحت‌الشعاع هویت جمع قرار می‌گیرد، به راحتی تلقین پذیر می‌شوند، به خصوص اگر تلقین آمرانه و با قاطعّیت بیان شود.
"نیل اسملسر" جامعه‌شناس، شش شرط را به عنوان عوامل و شرایطی که موجب می‌شود چنین جمع‌هایی به ابراز احساسات مشترک خود در قالب رفتارهایی؛ چون شورش آشوب، مد و ... بپردازند، ذکر کرده است: زمینه ساختاری، فشار ساختاری، باور تعمیم یافته، عوامل شتاب دهنده بسیج برای اقدام، عملیات کنترل اجتماع.
برای نمونه، در جوامعی که ابراز اندیشه، مباحثات، عدالت خواهی، تظاهرات و مبارزه سیاسی ممنوع است، رشد و نمو و بیان خود‌انگیخته قوای حسّی، هیجانی و فکری افراد جامعه محدود و سرکوب می‌شود.
این وضعیت زمینه مساعدی را برای پرورش رفتار خود انگیخته درمیان افراد جامعه فراهم می‌سازد. یا هنگامی که در نقطه‌ای از پایتخت، تظاهراتی بر ضد گرانی صورت می‌گیرد، پلیس وارد عمل می‌شود و به زد و خورد با تظاهر کنندگان می‌پردازد. دو نفر کشته و عده‌ای دستگیر می‌شوند. با انتشار این خبر، احساس نارضایتی مشترک درمیان افراد جامعه برانگیخته می‌شود و در نتیجه این حادثه چاشنی یک شورش عظیم می‌گردد که هیچ نیرویی نمی‌تواند در برابر آن ایستادگی نماید.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان