«علیرضا صدیقی» پژوهشگر ادبی: آموزه‌های قرآن در سرتاسر کتاب منطق‌الطیر مشهود است

گروه ادب: عطار در نامگذاری کتاب منطق‌الطیر از آیه 16 سوره نمل متأثر بوده است و در سرتاسر این کتاب ردپای کتاب الهی را می‌توان مشاهده کرد.

«علیرضا صدیقی» عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) با بیان این مطلب گفت: به نظر می‌رسد که در نامگذاری این کتاب، عطار از آیه 16 سوره نمل متأثر بوده است و در سرتاسر این کتاب ردپای مفاهیم قرآنی را می‌توان مشاهده کرد.
این پژوهشگر درباره اینکه چرا عطار پرندگان را شخصیت کتاب خود قرار داده است، اظهار کرد: پیش از منطق‌الطیر نیز کتاب‌هایی در تاریخ ادبیات سراغ داریم که شخصیت آن‌ها پرندگان هستند که رساله‌الطیر ابن‌سینا یکی از آن‌هاست.
جستجوی‌ارتباط‌پرنده‌و‌روح‌انسانی‌درباور‌عرب‌جاهلی
به گفته دکتر فروزانفر سابقه این موضوع یعنی ارتباط پرنده و روح انسانی را در باورهای عرب جاهلی باید جستجو کرد و البته این بدان معنا نیست که عطار در این کتاب از باورهای عرب گرته‌برداری کرده است.

او در ادامه افزود: به گفته دکتر فروزانفر، سابقه این موضوع یعنی ارتباط پرنده و روح انسانی را در باورهای عرب جاهلی باید جست‌وجو کرد و البته این بدان معنا نیست که عطار در این کتاب از باورهای عرب گرته‌برداری کرده است.
این پژوهشگر همچنین درباره داستان‌پردازی این کتاب تصریح کرد: منطق‌الطیر برپایه داستان در داستان سروده شده است و داستان اصلی آن تجمع مرغان برای حرکت به قله قاف است که حکایت‌های فرعی دیگری نیز در ادامه آن آورده شده که شاخص‌ترین آن داستان «شیخ صنعان» است.
صدیقی مضمون اصلی منطق‌الطیر را تلاش پرندگان برای رسیدن به کوه قاف دانست و افزود: در باور پیشینیان این کوه بلندترین نقطه زمین است و در داستان عطار قرار است که سالکان راه حق یعنی پرندگان با تحمل سختی‌ها خود را به آن برسانند که این امر در واقع تمایل به فاصله گرفتن از من اولیه پرندگان است.
پرندگان‌شخصیت‌داستان‌رساله‌الطیر‌ابن‌سینا
پیش از منطق‌الطیر نیز کتاب‌هایی در تاریخ ادبیات سراغ داریم که شخصیت آن‌ها پرندگان هستند که رساله‌الطیر ابن‌سینا یکی از آن‌هاست.

این نویسنده در ادامه گفت: هفت وادی نماد هفت مقامی است که برخی تعداد آن‌ها را بیشتر از این می‌دانند و در این داستان قرار است پرندگان با طی هفت مرحله که از طلب شروع و به فنا ختم می‌شود، مراحل سلوک الی‌الله را طی کنند و به‌این مناسبت برخی سیمرغ را نماد حضرت حق گرفته‌اند.
او همچنین اظهار کرد: دکتر تقی پورنامداریان در کتاب ارزشمند «دیدار با سیمرغ»، سیمرغ را نمادی از جبرئیل یا «رب شخصی» گرفته‌است.
او در ادامه رسیدن پرندگان به درگاه سیمرغ و حرکت آنان به سمت کوه قاف را نوعی تبدیل کثرت به وحدت دانست و در مورد انتخاب هدهد به عنوان هادی گفت: برخی پژوهشگران انتخاب هدهد به وسیل قرعه‌کشی را مناسب ندانستند؛ چرا که این با روح تعبد مریدان با مراد سازگاری ندارد. با این‌حال پرندگان هدهد را به عنوان راهنمای خود انتخاب می‌کنند و در این انتخاب عطار به چندین جنبه توجه داشته که آب‌شناس بودن هدهد یکی از آن‌هاست.
این پژوهشگر در پایان گفت: در این داستان هدهد پرندگان را از وجود سیمرغ آگاه می‌کند؛ پرندگانی که هم خواهان سیمرغ‌اند و هم اسیر خواسته‌های درون خود و در این میان هدهد ناچار است که با تک‌تک آن‌ها به گفت‌وگو بنشیند و برای هرکدام راهکارهایی برای رهایی از خود و گام برداشتن به سوی تعالی پیشنهاد کند.
منبع: خبرگزاری قرآنی