دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

وجدان جمعی Collective Canscience

No image
وجدان جمعی Collective Canscience

كلمات كليدي : وجدان جمعي، روح جمعي، دوركيم

وجدان جمعی اصطلاحی است در ترجمه Collective Canscienc که مورد استفاده دورکیم قرار گرفته است. وی وجدان جمعی را مجموعه‌ای از باورها و احساسات جمعی می‌داند. به‌رغم او، وجدان جمع یا «روح جمع» دلیل تداوم جامعه و پیوند نسل‌ها در خلال اعصار و قرون است و خوبی و بدی عمل یا نیک برشمردن آن تابع وجدان جمع است.

معنای اول واژه وجدان، احساس طبیعی انسان نسبت به وجود خویش، استعدادها و اعمالش است. هم‌چنین وجدان به معنای احساسی درونی است که هر کس از طریق آن جهات اخلاقی کردار، رفتار و اعمالش و امور داوری قرار می‌دهد. عملکرد وجدان مستلزم حیات فکری است. مناسبات بین انسان‌ها نیز با تولد وجدان پدید می‌آیند، چنان‌که وجدان تقریباً در یک آن به‌صورت وجدان من و وجدان ما و وجدان دیگران تجلی می‌یابد.

دورکیم به‌عنوان اولین جامعه‌شناسانی که از وجدان جمعی سخن به میان آورده است، آن را به عنوان واقعیتی عینی، والا و متمایز از وجدان‌های فردی در جهت تبیین امر اجتماعی به کار برده است. نظریه‌های مربوط به وجود دو ماهیت وجدان جمع، همان‌قدر متنوعند که مکاتب جامعه‌شناسی.

از نظر بعضی، وجدان جمعی، وجودی مستقل است یعنی روحی جمعی است. بعضی دیگر آن را جذبه عارفانه وجدان‌های فردی می‌دانند، بسیاری دیگر آن را هم‌چون مجموعه‌ای از جلوه‌ها، اندیشه‌ها، باروها و آرمان‌های مشترک در یک جامعه می‌شناسند و بالاخره گروهی دیگر آن را اسمی صرفاً جهت بیان تقابل دیدگاه‌های وجدان‌های مختلف در یک محیط اجتماعی می‌دانند که تعداد کثیری از این وجدان‌های فردی در آن گرد آمده‌اند.

از دیدگاه جامعه‌شناس کاربرد این واژه علی‌رغم اشکالاتی که در ارائه تعریفی همگانی و مورد قبول از آن وجود دارد، بسیار حائز اهمیت است. چه، به هر حال زمانی حیات اجتماعی به واقع انسانی، پدید می‌آید که در جریان آن وجدان‌هایی گوناگون با روابطی گوناگون و مبادلاتی چند، خواه در جهت تنازع یا ارتباط و حتی ایجاد پیوند فشرده با یکدیگر پا می‌گیرند. علاوه بر این، واقعیت اجتماعی شامل سلسله‌ای از ارزش‌ها، نمادها، علایم و آرمان‌هاست که هم در خلق آن‌چه می‌توان وجدان جمع یا مشترک خواند مدد می‌رساند و هم به وجدان‌های هر یک از مشارکین عینی در زندگی جمعی، حیاتی خاصی می‌بخشد.

دورکیم در صفحه 46 کتاب تقسیم کار خود می‌گوید:

«وجدان جمعی دارای اندام واحدی که بستر مادی او را تشکیل دهد نیست، وجدان جمعی بنا به تعریف در تمام گستره جامعه پراکنده است، با این همه خصایص ویژه‌ای دارد که موجب تمایز آن به عنوان یک واقعیت متمایز می‌شود»

در واقع وجدان جمعی از شرایط خاصی که افراد در آن قرار دارند مستقل است، افراد می‌گذرند، ولی وجدان جمعی باقی می‌ماند. وجدان جمعی، در شمال و جنوب، در شهرهای بزرگ و کوچک و در حرفه‌های متفاوت همواره یکی است. هم‌چنین، وجدان جمعی با هر نسل عوض نمی‌شود، بلکه برعکس پیونددهنده نسل‌های متمادی به یکدیگر است. پس وجدان جمعی غیر از وجدان‌های فردی خاص است هر چند که جزء در افراد در جای دیگری تحقق نمی‌یابد.

چگونگی گسترش و نیروی وجدان‌ جمعی به تفاوت جوامع بستگی دارد. در جوامع بدوی وجدان جمعی نه تنها بزرگترین بخش هستی فردی را در بر می‌گیرد، بلکه احساسات مشترک از نیروی عظیمی برخوردارند که از طریق شدت کیفر‌هایی که به افراد خاطی و زیر پا گذارنده ممنوعیت‌ها داده می‌شود می‌توان به اهمیت آن پی برد. هر قدر وجدان جمعی قوی‌تر باشد خشم بر ضد جرم یعنی بر ضد تخطی از فرمان‌های اجتماعی حادّتر است.

وجدان جمعی از نظر دورکیم تنها عام نیست و خاص نیز هست. برای مثال وجدان جمعی، جزئیات تفصیلی هر کردار و هر اعتقاد مذهبی را با دقت تمام تعریف می‌کند. دورکیم معتقد است در جامعه‌ای که پیشرفته‌تر است و به عبارتی تقسیم کار در آن پیچیده‌تر است دایره عمل آن بخشی از هستی که تابع وجدان جمعی است کاهش می‌یابد و واکنش‌های جمعی بر ضد تخطی از ممنوعیت‌های اجتماعی تضعیف می‌گردد. به عنوان مثال نحوه اعمال عدالت، در جامعه‌ای بدوی، با دقتی موشکافانه و جزء به جزء بر پایه احساسات جمعی تعیین شده است. در عوض در جامعه‌ای که تقسیم کار اجتماعی در آن شدت یافته، همین امر فقط به نحوی انتزاعی و به اصطلاح عام معین می‌شود.

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

Powered by TayaCMS