مقدمه
ضمن آرزوى قبولى طاعات و عبادات، حال که این توفیق نصیب شما شده است که در جمع معتکفین حاضر هستید جا دارد با تأمل و تدبر نسبت به این عبادت اهتمام داشته باشید.
گرچه در خصوص اعتکاف کتابهاى مفصلى نوشته شده است اما اکثراً در فضل این عبادت و یا احکام آن بوده است. در این نوشته چند توصیه عملى به معتکفین گردآورى شده است که تقدیم مى‌گردد.
1- آمادگى و تهیا:
معتکف باید قبل از ورود به اعتکاف خود را از نظر معنوى و روحى آماده کند. باید نسبت به اموال دقت کنید، نسبت به مکان انتخابى بى تفاوت نباشید. از قبل بگیرید که به یک سفر سرنوشت‌ساز مى‌روید لازم است یک جلد قرآن، مفاتیح الجنان، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه و خودکار و کاغذ و لباسى پاک و مختصر پولى که شبهه‌اى در آن نیست به همراه داشته باشید.
2- حضور دل:
معتکف با ورود به مسجد عبادت را با رضایت حضرت حق و قریةالى الله شروع مى‌کند . به دلیل اهمیتى که حضور قلب در عبادت دارد به شما معتکفین توصیه مى‌شود هنگام ورود به مسجد در حالى که از اعمال خود بیم و ترس دارید اما به فضل پروردگار امیدوار باشید.
3- برنامه‌ریزى و زمانبندى:
معتکفین براى خود برنامه دقیقى داشته باشند که به عنوان نمونه به چند مورد اشاره مى‌شود:
1-3- در طول اعتکاف با وضو باشید : این سنت حسنه که در تقلیل گناه مؤثر است و کمتر در بین جامعه رواج دارد به عنوان یک دستورالعمل به معتکفین توصیه مى‌شود.
2-3- نماز جماعت : همه نمازهاى واجب را به جماعت بخوانید و اگر مردم رضایت داشته باشند از امام جماعت بخواهید که سجده‌ها ، رکوع ها و قنوقها را طول دهد و حتى الامکان تعقیبات کامل نماز و اوقات آنها مراعات گردد.
3-3- خوردن و آشامیدن : به میزانى تناول کنید که حال عبادت داشته باشید مطلقاً از پرخورى پرهیز کرده و به میزان نیاز آب و طعام استفاده نمایید.
4-3- قرائت قرآن کریم : در طول برنامه اعتکاف به میزانى که میسر است قرآن بخوانید و از علمایى که در بین شما هستند بخواهید در خصوص بعضى آیات براى شما سخن بگویند.
5-3- اقامه نمازهاى مستحبى: سعى کنید در این ایام نوافل را به جا آورید چهار رکعت نماز پس از نماز مغرب و دو رکعت نماز نشسته پس از نماز عشاء دو رکعت قبل از نماز صبح، هشت رکعت قبل از اذان ظهر و هشت رکعت قبل از نماز عصر و 11 رکعت نماز از نیمه شب تا قبل از طلوع فجر که نافله و نماز شب است، این نمازها به صورت دو رکعتى خوانده مى‌شوند.
6-3- انجام مطالعه و تشکیل جلسات علمى : حال که توفیق دارید در خانه خدا به یکى از بهترین عبادات بپردازید از علماء حاضر در این شهر دعوت کنید تا براى جمع شما سخنرانى و وعظ کنند.
در صورتى که در این شهر و مسجد عالمى یافت نشود از مطالعه کتاب غافل نشوید . موضوع مطالعه از قبل آماده شود. اگر مطالعه از عبادات معمول برتر نباشد قطعاً کمتر نخواهد بود.
7-3- بهره‌گیرى از مراسم مداحى و قرائت قاریان برجسته : مداحان عزیز مناجاتها و دعاها و قاریان گرامى آیات قرآن را براى معتکفین بخوانند. مناجات امیرالمؤمنین در مسجد کوفه با صداى خوب و مداحى ترجمه آن تحفه‌اى بس گرانبها براى معتکفین خواهد بود.
4- حفظ دستاوردها:
شایسته است معتکفین از دستاورد اعتکاف به خوبى مراقبت کنند. اگر در این سه روز موفق شدند و محاسبه دقیقى از اعمال خود داشته باشند . یا توانسته باشند با قرآن انس پیدا کنند و از عبادات لذت ببرند، این روش را به تمام روزهاى سال بکشانند. اگر توفیق توبه پیدا شد این توفیق را به راحتى از دست ندهند و خود را با گناه آلوده نکنند و توبه نشکنند.
5- رعایت دقیق احکام مربوط اعتکاف:
به منظور آگاهى بیشتر معتکفین عزیز به احکام اعتکاف کتابى در این خصوص تهیه و براى کلیه مراکزى که این سنت حسنه برگزار مى‌گردد ارسال شده است حتماً نسبت به مطالعه آن اقدام نمایید.
6- خلوت گزینى جهت عبادت:
اگر امکانات مسجد اجازه بدهد معتکف در قسمتى از مسجد جاى ویژه‌اى براى عبادت در نظر بگیرد تا در این مکان بدون مزاحمت دیگران به انجام مستحبات و اعمال خود بپردازد.
7- رعایت نظافت و بهداشت محیط اعتکاف:
شایسته است معتکفین در اوقات نمازها لوازم خود را جمع و جور کنند و مسجد را براى اقامه نماز جماعت آماده نمایند. خوابیدن در زمان نمازها و نامرتب بودن لوازم شخصى اثر خوبى براى نمازگزاران ندارد.
8- دعاى خالصانه:
از همه عزیزان تقاضا مى‌شود جهت استفاده بیشتر از این فضاى عرفانى و روحیات بالاى معنوى تحصیل شده از برکات ایام اعتکاف دعاى خالصانه و خاضعانه براى تعجیل در ظهور آقا امام زمان (عج) ، سلامتى و دوام عمر پر برکت براى مقام معظم رهبرى حضرت آیت الله خامنه‌اى (دام عزه)، افزایش عزت و اقتدار نظام مقدس جمهورى اسلامى در عرصه‌هاى بین‌المللى و همچنین نزول برکات و نعمات آسمانى از درگاه حق بارى تعالى مسئلت نمایند امید است مورد اجابت واقع شود.
انشاء الله
معاونت فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى
دبیرخانه ستاد عالى کانون‌هاى فرهنگى مساجد
پیشگفتار
اسلام، فکر جدایى از زندگى دنیا و گوشه نشینى و کناره‌گیرى از مردم و به تعبیر دیگر رهبانیت راباطل و ناپسند اعلام کرد، اما اعتکاف را به عنوان فرصتى براى بازگشت به خویش و خداى خویش قرار داد، تا کسانى که از هیاهو و جنجالهاى زندگى مادى خسته مى‌شوند، بتوانند چند صباحى با خداى خود خلوت کنند و جان و روح خود را با خالق هستى ارتباط دهند، و با توشه معنوى و اعتقادى راسخ و ایمان و امیدى بیشتر به زندگى خود ادامه دهند، و خود را براى صحنه‌هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده سازند و همیشه با یاد خدا تلاش کنند و خود را در محضر پروردگار ببینند و از نافرمانى او بپرهیزند و به سوى سعادت دنیا و آخرت گام بردارند. که با اندک تأملى در احکام و مسائل این برنامه زیباى عبادى پى به چنین حقایقى خواهیم برد.
از آنجا که پس از پیروزى انقلاب اسلامى در ایران، سنت اعتکاف حیات دیگرى یافته و جمع زیادى از مشتاقان به ویژه جوانان بدان روى آورده‌اند و چون در سابق، کمتر مورد توجه بوده ، احکام آن در اکثر رساله‌هاى توضیح المسائل یافت نمى‌شود، لذا بر آن شدیم که احکام اعتکاف را به مقدارى که مورد ابتلاء و نیاز است، با استفاده از منابع معتبر فقهى و استفتاء آت جدید، مطابق با فتاواى مراجع معظم تقلید آماده کنیم، که دفتر حاضر حاصل این تلاش است . امیدواریم راه‌گشاى بندگان خالص خداوند باشد و مورد قبول حضرت حق قرار بگیرد.
یادآورى:
آنچه در این نوشته به صورت مسأله آورده شده براساس فتاواى بنیانگذار جمهورى اسلامى حضرت آیت الله العظمى امام خمینى (ره) است که از ترجمه بحث اعتکاف کتاب «العروة الوثقى» با ملاحظه حواشى معظم له و کتاب «تحریر الوسیله» استفاده شده است .
فتاواى سایر مراجع معظم تقلید نیز با استفاده از تعلیقات آن بزرگواران بر کتاب «عروة» و استفتاءاتى که توسط معاونت فرهنگى مسجد مقدس جمکران و ستاد مرکزى اعتکاف قم در اختیار گذاشتند، آورده شده است .