آیات
1. وَ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ كَذلِكَ زَیَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا یَعْمَلُونَ [1]
(به معبود) كسانى كه غیر خدا را مىخوانند دشنام ندهید، مبادا آنها (نیز) از روى (ظلم و) جهل، خدا را دشنام دهند! اینچنین براى هر امّتى عملشان را زینت دادیم سپس بازگشت همه آنان به سوى پروردگارشان است و آنها را از آنچه عمل مىكردند، آگاه مىسازد (و پاداش و كیفر مىدهد).
2. إِنَّ الَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ [2]
كسانى كه زنان پاكدامن و بىخبر (از هر گونه آلودگى) و مؤمن را متهم مىسازند، در دنیا و آخرت از رحمت الهى بدورند و عذاب بزرگى براى آنهاست.
روایات
الکافی
1. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع فِی رَجُلَیْنِ یَتَسَابَّانِ فَقَالَ الْبَادِی مِنْهُمَا أَظْلَمُ وَ وِزْرُهُ وَ وِزْرُ صَاحِبِهِ عَلَیْهِ مَا لَمْ یَتَعَدَّ الْمَظْلُوم [3]
عبد الرحمن بن حجاج از حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام در باره دو مردى كه همدیگر را دشنام دهند روایت كرده كه فرمود: آغازكننده بدشنام ستمكارتر است و گناه خود و گناه رفیقش بگردن اوست در صورتى كه آن كس كه ستم باو شده از حد نگذرد.
توضیح
- جمله اخیر این حدیث شریف دو احتمال دارد یكى اینكه تا رفیقش كه مورد ستم واقع شده عمل ناروا نكرده و یا سخن ناروائى نگفته همه گناه بگردن آغازكننده بدشنام است، و نسبت گناه باو در این صورت فرضى است، احتمال دوم آن است كه تا از حد خود نگذشتهاى همه گناه بگردن اوست، و حدش همان مقدارى است كه از دشنام شنیده و تا آن حد بر او گناهى نیست زیرا از خود دفاع كرده و انتقام گرفته است، و خداى تعالى در این باره فرموده است: و همانا بر آنكه پس از ستمى كه باو شده یارى جوید گناهى نیست و در جاى دیگر فرماید: پس آن كس كه بشما تجاوز كند (طبرسى فرموده:
یعنى ظلم و ستم كند) تجاوز كنید بر او برابر آنچه بر شما تجاوز كرده، و نیز اینها از آیات و روایاتى كه دلالت بر جواز معارضه بمثل دارند، و بعید نیست احتمال دوم مناسبتر با سیاق روایت باشد.
2. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ أَبْغَضَ خَلْقِ اللَّهِ عَبْدٌ اتَّقَى النَّاسُ لِسَانَه [4]
و از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده كه فرمود: بدرستى كه مبغوض ترین خلق خدا آن بندهایست كه مردم از زبانش پرهیز كنند.
3. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ شِرْكِ الشَّیْطَانِ الَّذِی لَا یُشَكُّ فِیهِ أَنْ یَكُونَ فَحَّاشاً لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ فِیه [5]
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: از نشانههاى شركت شیطان كه تردیدى در آن نیست اینست كه فحاش باشد كه باكى از آنچه گوید و از آنچه دوباره او گویند نداشته باشد.
4. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّجُلَ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّهُ لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْكِ شَیْطَان [6]
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: هر گاه مردى را دیدى كه باكى از آنچه گوید و آنچه باو گفته شود ندارد، پس بدرستى كه یا از زنا است یا از شركت شیطان.
5. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَى كُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیءٍ قَلِیلِ الْحَیَاءِ- لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّكَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْكِ شَیْطَانٍ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- وَ فِی النَّاسِ شِرْكُ شَیْطَانٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ شارِكْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ قَالَ وَ سَأَلَ رَجُلٌ فَقِیهاً هَلْ فِی النَّاسِ مَنْ لَا یُبَالِی مَا قِیلَ لَهُ قَالَ مَنْ تَعَرَّضَ لِلنَّاسِ یَشْتِمُهُمْ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّهُمْ لَا یَتْرُكُونَهُ فَذَلِكَ الَّذِی لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ فِیه [7]
از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده كه رسول خدا (ص) فرمود: خدا حرام كرده است بهشت را بر هر فحاش بىآبرو و كم شرمى كه باكى از آنچه گوید و آنچه باو گفته شود ندارد، زیرا اگر بازرسى از حالش كنى یا از زنا است یا از شركت شیطان، بوى عرض شد: اى رسول خدا در میان مردمان شركت شیطان هم هست؟ فرمود: آیا گفتار خداى عز و جل را نخواندهاى كه (بشیطان فرماید:) و شركت كن با ایشان در مالها و فرزندان (سوره اسراء آیه 64).راوى گوید: مردى از فقیهى پرسید: آیا در میان مردم كسى هست كه باكى از آنچه باو گفته شود ندارد؟ گفت: آن كس كه متعرض مردم شود و بآنان دشنام گوید در صورتى كه میداند كه آنها رهایش نكنند اینست آن كسى كه باكى از آنچه گوید و آنچه در بارهاش گفته شود ندارد.
6. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ یَرْفَعُهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ [8]
از امام باقر علیه السّلام روایت شده كه فرمود: خدا دشمن دارد دشنام گوى دشنامجو را.
7. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ نَضْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ نُعْمَانَ الْجُعْفِیِّ قَالَ كَانَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع صَدِیقٌ لَا یَكَادُ یُفَارِقُهُ إِذَا ذَهَبَ مَكَاناً فَبَیْنَمَا هُوَ یَمْشِی مَعَهُ فِی الْحَذَّاءِینَ وَ مَعَهُ غُلَامٌ لَهُ سِنْدِیٌّ یَمْشِی خَلْفَهُمَا إِذَا الْتَفَتَ الرَّجُلُ یُرِیدُ غُلَامَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَلَمْ یَرَهُ فَلَمَّا نَظَرَ فِی الرَّابِعَةِ قَالَ یَا ابْنَ الْفَاعِلَةِ أَیْنَ كُنْتَ قَالَ فَرَفَعَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَدَهُ فَصَكَّ بِهَا جَبْهَةَ نَفْسِهِ ثُمَّ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَقْذِفُ أُمَّهُ قَدْ كُنْتُ أَرَى أَنَّ لَكَ وَرَعاً فَإِذَا لَیْسَ لَكَ وَرَعٌ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ أُمَّهُ سِنْدِیَّةٌ مُشْرِكَةٌ فَقَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِكُلِّ أُمَّةٍ نِكَاحاً تَنَحَّ عَنِّی قَالَ فَمَا رَأَیْتُهُ یَمْشِی مَعَهُ حَتَّى فَرَّقَ الْمَوْتُ بَیْنَهُمَا .وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَى إِنَّ لِكُلِّ أُمَّةٍ نِكَاحاً یَحْتَجِزُونَ بِهِ مِنَ الزِّنَا [9]
عمرو بن نعمان جعفى گوید: حضرت صادق علیه السّلام دوستى داشت كه آن حضرت را بهر جا كه میرفت رها نمیكرد و از او جدا نمیشد، روزى در بازار كفاشها همراه حضرت میرفت، و دنبالشان غلام او كه از اهل سند بود مىآمد، ناگاه آن مرد به پشت سر خود متوجه شده و غلام را خواست و او را ندید و تا سه مرتبه بدنبال برگشت و او را ندید، بار چهارم كه او را دید گفت: اى زنا زاده كجا بودى؟ حضرت صادق علیه السّلام دست خود را بلند كرده و به پیشانى خود زد و فرمود: سبحان اللَّه مادرش را بزنا متهم كنى؟ من خیال میكردم تو خوددار و پارسائى، و اكنون مىبینم كه ورع و پارسائى ندارى؟ عرضكرد: قربانت گردم مادرش زنى است از اهل سند و مشرك است؟ فرمود: مگر ندانسته كه هر ملتى براى خود ازدواجى دارند، از من دور شو عمرو بن نعمان (راوى حدیث) گوید: دیگر او را ندیدم كه با آن حضرت راه برود تا تا آنگاه كه مرگ میان آنها جدائى انداخت. و در روایت دیگرى است كه فرمود: (آیا ندانسته كه) براى هر امتى ازدواجى است كه بوسیله آن از زنا جلوگیرى كنند.
8. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْفُحْشَ لَوْ كَانَ مِثَالًا لَكَانَ مِثَالَ سَوْء [10]
و از حضرت باقر حدیث شده كه رسول خدا (ص) فرمود: دشنام اگر بصورتى در آید صورت بدى است.
9. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ رَجُلٌ فَدَعَا اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ غُلَاماً ثَلَاثَ سِنِینَ فَلَمَّا رَأَى أَنَّ اللَّهَ لَا یُجِیبُهُ قَالَ یَا رَبِّ أَ بَعِیدٌ أَنَا مِنْكَ فَلَا تَسْمَعُنِی أَمْ قَرِیبٌ أَنْتَ مِنِّی فَلَا تُجِیبُنِی قَالَ فَأَتَاهُ آتٍ فِی مَنَامِهِ فَقَالَ إِنَّكَ تَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مُنْذُ ثَلَاثِ سِنِینَ بِلِسَانٍ بَذِیءٍ وَ قَلْبٍ عَاتٍ غَیْرِ تَقِیٍّ وَ نِیَّةٍ غَیْرِ صَادِقَةٍ فَاقْلَعْ عَنْ بَذَائِكَ وَ لْیَتَّقِ اللَّهَ قَلْبُكَ وَ لْتَحْسُنْ نِیَّتُكَ قَالَ فَفَعَلَ الرَّجُلُ ذَلِكَ ثُمَّ دَعَا اللَّهَ فَوُلِدَ لَهُ غُلَام [11]
از حضرت صادق علیه السّلام حدیث شده كه فرمود: در بنى اسرائیل مردى بود كه سه سال پیوسته دعا میكرد كه خدا پسرى باو روزى كند (دعایش مستجاب نمیشد) همین كه دید خدا خواهش او را برنمىآورد عرضكرد: پروردگارا آیا من از تو دورم و تو سخن مرا نمیشنوى، یا تو بمن نزدیكى و پاسخم نمیدهى؟ كسى در خواب نزدش آمد و باو گفت: تو سه سال تمام خدا را با زبانى بد و هرزه، ولى دلى سركش و ناپرهیزكار، و نیتى نادرست میخوانى، پس باید از هرزهگوئى بدر آئى، و دلت پرهیزگار، و نیتت درست گردد (تا خواهشت برآورده شود) حضرت فرمود: آن مرد بدستور عمل كرد سپس دعا كرد و خدا را خواند و داراى پسرى شد.
10. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ مِنْ شَرِّ عِبَادِ اللَّهِ مَنْ تُكْرَهُ مُجَالَسَتُهُ لِفُحْشِه [12]
و نیز از حضرت صادق علیه السلام حدیث شده كه رسول خدا (ص) فرمود: از زمره بدترین بندگان خدا كسى است كه براى هرزه گوئى و دشنامگوئیش از همنشینى و مجالست با او كنارهگیرى شود.
11. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ وَ الْجَفَاءُ فِی النَّار [13]
حضرت صادق علیه السلام فرمود: بد زبانى از جفاكاریست و جفاكارى در آتش است.
12. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْفُحْشَ وَ الْبَذَاءَ وَ السَّلَاطَةَ مِنَ النِّفَاق [14]
فرمود: دشنام دادن و بدزبانى و هرزه گوئى از (نشانههاى) نفاق و دوروئى است.
13. عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْفَاحِشَ الْبَذِیءَ وَ السَّائِلَ الْمُلْحِف [15]
و از حضرت باقر علیه السلام حدیث شده كه رسول خدا (ص) فرمود: خداوند دشمن دارد دشنام دهنده بدزبان و گداى مبرم را.
14. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَائِشَةَ یَا عَائِشَةُ إِنَّ الْفُحْشَ لَوْ كَانَ مُمَثَّلًا لَكَانَ مِثَالَ سَوْء [16]
و نیز از آن حضرت روایت شده كه رسول خدا (ص) بعایشه فرمود: اگر دشنام گوئى مجسم میشد، صورت بدى بود.
15. الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ قَال قَالَ مَنْ فَحُشَ عَلَى أَخِیهِ الْمُسْلِمِ نَزَعَ اللَّهُ مِنْهُ بَرَكَةَ رِزْقِهِ وَ وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ أَفْسَدَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَه [17]
و امام علیه السلام فرمود: هر كس ببرادر مسلمان خود دشنام دهد خدا بركت از روزى او بردارد، و او را بخودش واگذارد، و زندگیش را تباه سازد.
16. عَنْهُ عَنْ مُعَلًّى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ غَسَّانَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لِی مُبْتَدِئاً یَا سَمَاعَةُ مَا هَذَا الَّذِی كَانَ بَیْنَكَ وَ بَیْنَ جَمَّالِكَ إِیَّاكَ أَنْ تَكُونَ فَحَّاشاً أَوْ صَخَّاباً أَوْ لَعَّاناً فَقُلْتُ وَ اللَّهِ لَقَدْ كَانَ ذَلِكَ أَنَّهُ ظَلَمَنِی فَقَالَ إِنْ كَانَ ظَلَمَكَ لَقَدْ أَرْبَیْتَ عَلَیْهِ إِنَّ هَذَا لَیْسَ مِنْ فِعَالِی وَ لَا آمُرُ بِهِ شِیعَتِی اسْتَغْفِرْ رَبَّكَ وَ لَا تَعُدْ قُلْتُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ لَا أَعُود [18]
سماعة گوید: وارد شدم بر حضرت صادق علیه السلام، حضرت آغاز بسخن كرد و بمن فرمود: اى سماعة این چه جنجالى بود كه میان تو و شتردارت پدیدار گشته بود؟ مبادا دشنامگو و بد زبان و لعنتكننده باشى؟ عرض كردم: بخدا سوگند چنین بود (كه فرمودى ولى) او بمن ستم كرد؟ فرمود: اگر او بتو ستم كرده تو از او سر افتادى، هر آینه این كردار از كردارهاى من نیست، و بشیعیانم چنین دستورى ندهم، از پروردگارت آمرزش بخواه، و بآن كردار باز مگرد، عرض كردم: از خدا آمرزش خواهم و دیگر باز نگردم.
17. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِبَابُ الْمُؤْمِنِ كَالْمُشْرِفِ عَلَى الْهَلَكَة [19]
از حضرت صادق علیه السلام روایت شده كه رسول خدا (ص) فرمود: دشنام گوى مؤمن مانند كسى است كه در پرتگاه هلاكت است.
18. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَن فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَیْرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِبَابُ الْمُؤْمِنِ فُسُوقٌ وَ قِتَالُهُ كُفْرٌ وَ أَكْلُ لَحْمِهِ مَعْصِیَةٌ وَ حُرْمَةُ مَالِهِ كَحُرْمَةِ دَمِه [20]
امام باقر علیه السّلام فرمود: كه رسول خدا (ص) فرموده است: دشنامگوئى بمؤمن نافرمانى است، و جنگیدن با او كفر است، و خوردن گوشتش (بوسیله غیبت) گناه است، و احترام مال مؤمن مانند احترام خون اوست.
19. عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ رَجُلًا مِنْ بَنِی تَمِیمٍ أَتَى النَّبِیَّ ص فَقَالَ أَوْصِنِی فَكَانَ فِیمَا أَوْصَاهُ أَنْ قَالَ لَا تَسُبُّوا النَّاسَ فَتَكْتَسِبُوا الْعَدَاوَةَ بَیْنَهُم[21]
حضرت باقر علیه السّلام فرمود: مردى از قبیله بنى تمیم نزد پیغمبر (ص) آمده عرضكرد: بمن سفارشى (و وصیتى) بفرما، پس در آنچه حضرت باو سفارش فرموده این بود كه: بمردم دشنام مدهید تا (در نتیجه) كسب عداوت (و دشمنى) میان آنها كنید.
20. ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع فِی رَجُلَیْنِ یَتَسَابَّانِ قَالَ الْبَادِی مِنْهُمَا أَظْلَمُ وَ وِزْرُهُ وَ وِزْرُ صَاحِبِهِ عَلَیْهِ مَا لَمْ یَعْتَذِرْ إِلَى الْمَظْلُوم [22]
عبد الرحمن بن حجاج از حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام حدیث كند كه در باره دو مردیكه بهم دشنام دهند فرمود: آنكه آغاز بدشنام كرد ستمكارتر است، و گناه او و گناه رفیقش بگردن اوست تا زمانى كه از ستمكشیده (و مظلوم) معذرت نخواسته.
21. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا شَهِدَ رَجُلٌ عَلَى رَجُلٍ بِكُفْرٍ قَطُّ إِلَّا بَاءَ بِهِ أَحَدُهُمَا إِنْ كَانَ شَهِدَ بِهِ عَلَى كَافِرٍ صَدَقَ وَ إِنْ كَانَ مُؤْمِناً رَجَعَ الْكُفْرُ عَلَیْهِ فَإِیَّاكُمْ وَ الطَّعْنَ عَلَى الْمُؤْمِنِین [23]
حضرت باقر علیه السلام فرمود: هیچ گاه مردى بكفر مرد دیگر گواهى ندهد (مثل اینكه بگوید: تو كافرى، یا بگوید. اى كافر) جز اینكه بیكى از آن دو برگردد، اگر بكفر كافرى گواهى داده (یعنى طرفش واقعا كافر بوده) كه راست گفته، و اگر مؤمن است كفر بخودش برگردد، پس مبادا بمؤمنى طعن زنید.
22. الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ اللَّعْنَةَ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ فِی صَاحِبِهَا تَرَدَّدَتْ فَإِنْ وَجَدَتْ مَسَاغاً وَ إِلَّا رَجَعَتْ عَلَى صَاحِبِهَا [24]
على بن حمزة گوید: از حضرت باقر یا حضرت صادق علیهما السلام شنیدم كه فرمود: همین كه لعنت از دهان كسى بیرون آمد (در هوا) مردد ماند، پس اگر جایى پیدا كرد (كه در آن قرار گیرد) برود، و گر نه بصاحب خود (یعنى گوینده) برگردد.
23. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّعْنَةَ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ فِی صَاحِبِهَا تَرَدَّدَتْ بَیْنَهُمَا فَإِنْ وَجَدَتْ مَسَاغاً وَ إِلَّا رَجَعَتْ عَلَى صَاحِبِهَا [25]
ابو حمزه ثمالى گوید: شنیدم حضرت باقر علیه السلام میفرمود: (و مانند حدیث گذشته را روایت كرده است).
24. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ أُفٍّ خَرَجَ مِنْ وَلَایَتِهِ وَ إِذَا قَالَ أَنْتَ عَدُوِّی كَفَرَ أَحَدُهُمَا وَ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ مِنْ مُؤْمِنٍ عَمَلًا وَ هُوَ مُضْمِرٌ عَلَى أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ سُوءا [26]
و نیز ابو حمزه گوید: شنیدم حضرت صادق علیه السلام میفرمود: هنگامى كه مردى ببرادر مؤمن خود بگوید: اف از پیوند (دینى) با او بیرون رفته، و هر گاه باو بگوید: تو دشمن منى، یكى از آن دو كافر شدهاند، و خداوند از هر مؤمنى كه نیت بد نسبت ببرادر مؤمنش در دل دارد هیچ عملى را نپذیرد.
25. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا مِنْ إِنْسَانٍ یَطْعُنُ فِی عَیْنِ مُؤْمِنٍ إِلَّا مَاتَ بِشَرِّ مِیتَةٍ وَ كَانَ قَمِناً أَنْ لَا یَرْجِعَ إِلَى خَیْر[27]
حضرت باقر علیه السلام فرمود: هیچ انسانى در چشم مؤمنى (یعنى روبرو) باو طعن نزند جز اینكه ببدترین مرگها بمیرد، و سزاوار است كه بخیر (و سعادت) باز نگردد.
بحارالأنوار
1- ل، [الخصال] عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص إِیَّاكُمْ وَ الْفُحْشَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یُحِبُّ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ [28]
امام باقر علیه السلام : خداوند از آدم بد زبان دشنام گوى نفرت دارد.
2- ل، [الخصال] عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ قَالَ رُوِیَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُثْمَانَ عَنْ مُوسَى الْمَرْوَزِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَرْبَعٌ یُفْسِدْنَ الْقَلْبَ وَ یُنْبِتْنَ النِّفَاقَ فِی الْقَلْبِ كَمَا یُنْبِتُ الْمَاءُ الشَّجَرَ اسْتِمَاعُ اللَّهْوِ وَ الْبَذَاءُ وَ إِتْیَانُ بَابِ السُّلْطَانِ وَ طَلَبُ الصَّیْدِ [29]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چهار چیز است كه دل را تباه مى كند و نفاق در دل مى رویاند، همچنان كه آب درخت را مى رویاند : گوش دادن به سخنان لهو و بیهوده، بد زبانى، آمد و شد به دربار سلطان و شكار كردن.
3- ل، [الخصال] عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ إِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْفَاحِشَ الْبَذِیَّ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ [30]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند، از دشنام گویِ بد زبانِ گدایِ سمج نفرت دارد.
4- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] فِیمَا أَوْصَى بِهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عِنْدَ وَفَاتِهِ كُنْ لِلَّهِ یَا بُنَیَّ عَامِلًا وَ عَنِ الْخَنَاءِ زَجُوراً [31]
از وصیتهای امیر مومنان هنگام وفات این بود: پسر جانم براى خدا كار كن، و از سخن ناروا دورى گزین!
5- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْحَیِیَّ الْمُتَعَفِّفَ وَ یُبْغِضُ الْبَذِیَّ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ [32]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند، با حیاىِ پاكدامن را دوست دارد و از گداىِ سمج بى شرم نفرت دارد.
6- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا كَانَ الْفُحْشُ فِی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ وَ لَا كَانَ الْحَیَاءُ فِی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ [33]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بى شرمى با چیزى همراه نشد، مگر این كه آن را زشت گردانید. و حیا، با چیزى همراه نگشت، مگر این كه آن را آراست .
7- شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثَلَاثَةٌ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَا یُزَكِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ الدَّیُّوثُ مِنَ الرِّجَالِ وَ الْفَاحِشُ الْمُتَفَحِّشُ وَ الَّذِی یَسْأَلُ النَّاسَ وَ فِی یَدِهِ ظَهْرُ غِنًى [34]
امام صادق علیه السلام : سه نفرند كه خداوند در روز قیامت به آنان نظر رحمت نکند و پاكشان نمى سازد و برایشان عذابى دردآور است : مرد بى غیرت، دشنام گوی بی شرم و کسی که گدایی میکند در حالیکه بی نیاز است.
8- ین، [كتاب حسین بن سعید و النوادر] عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْحَیَاءُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْإِیمَانُ فِی الْجَنَّةِ وَ الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَا وَ الْجَفَا فِی النَّارِ [35]
امام كاظم علیه السلام : شرم، از ایمان است و ایمان، در بهشت جاى دارد و فحّاشى از بى ادبى است و بى ادبى در دوزخ است.
9- ین، [كتاب حسین بن سعید و النوادر] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنِ الصَّیْقَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْحَیَاءَ وَ الْعَفَافَ وَ الْعِیَّ عِیَّ اللِّسَانِ لَا عِیَّ الْقَلْبِ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْفُحْشَ وَ الْبَذَاءَ وَ السَّلَاطَةَ مِنَ النِّفَاقِ [36]
امام صادق علیه السلام : شرم و پاكدامنى و كُندى ـ كندى زبان، نه كندى دل ـ از ایمان است، و زشت گویى و بد زبانى و دریدگى از نفاق .
10- ل، [الخصال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ فُضَیْلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثٌ إِذَا كُنَّ فِی الرَّجُلِ فَلَا تَجْرَحُ أَنْ تَقُولَ إِنَّهُ فِی جَهَنَّمَ الْجَفَاءُ وَ الْجُبْنُ وَ الْبُخْلُ وَ ثَلَاثٌ إِذَا كُنَّ فِی الْمَرْأَةِ فَلَا تَجْرَحُ أَنْ تَقُولَ إِنَّهَا فِی جَهَنَّمَ الْبَذَاءُ وَ الْخُیَلَاءُ وَ الْفَخرُ [37]
امام صادق علیه السلام : سه خوى است كه اگر در مرد باشد، باكى نیست كه بگویى او دوزخى است: خشونت و بزدلى و بخل. و سه خوى است كه اگر در زن باشد، پروایى نیست كه بگویى او دوزخى است: بى حیایى، بزرگ منشى و فخر فروشى.
11- سن، [المحاسن] قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثَلَاثٌ إِذَا كُنَّ فِی الْمَرْءِ فَلَا تَتَحَرَّجْ أَنْ تَقُولَ إِنَّهُ فِی جَهَنَّمَ الْبَذَاءُ وَ الْخُیَلَاءُ وَ الْفَخْرُ [38]
و فرمود: سه خوى است كه اگر در شخصی باشد، پروایى نیست كه بگویى او دوزخى است: بى حیایى، بزرگ منشى و فخر فروشى.
12- مع، [معانی الأخبار] عَنِ الْقَطَّانِ عَنِ ابْنِ زَكَرِیَّا عَنِ ابْنِ حَبِیبٍ عَنِ ابْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْكَابُلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ :...وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ ...اسْتِعْمَالُ الْبَذَاءِ وَ الْفُحْشُ فِی الْقَوْلِ ...[39]
امام سجاد علیه السلام فرمود: از گناهانی که باعث رد شدن دعا می شوند بد زبانی و فحش هستند.
13- شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِهِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً قَالَ قُولُوا لِلنَّاسِ أَحْسَنَ مَا تُحِبُّونَ أَنْ یُقَالَ لَكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ اللَّعَّانَ السَّبَّابَ الطَّعَّانَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ الْمُتَفَحِّشَ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ وَ یُحِبُّ الْحَیِیَّ الْحَلِیمَ الْعَفِیفَ الْمُتَعَفِّفَ [40]
امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه " و به مردم نیکی بگویید " فرمود: بهترین چیزى را كه دوست دارید به شما گفته شود، به مردم بگویید؛ زیرا خداوند از شخص لعنتگر دشنام ده بد گوى بر مؤمنان و ناسزا گوى بد دهن و گداى سمج نفرت دارد و انسان با حیاى بردبار پاكدامن با مناعت را دوست دارد.
14. و قال :... لَیْسَ مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِینَ الْغِشُّ وَ لَا الْأَذَى وَ لَا الْخِیَانَةُ وَ لَا الْكِبْرُ وَ لَا الْخَنَا وَ لَا الْفُحْشُ وَ لَا الْأَمْرُ بِه [41]
و فرمود: فریب و اذیت و خیانت و کبر و بد زبانی و فحش و دستور دادن به این امور از اخلاق مومنین نیست.
15- ع، [علل الشرائع] فِی خُطْبَةِ فَاطِمَةَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا فَرَضَ اللَّهُ اجْتِنَابَ قَذْفِ الْمُحْصَنَاتِ حَجْباً عَنِ اللَّعْنَةِ [42]
حضرت فاطمه سلام الله علیها فرمود: خداوند دورى از تهمت زدن به زنان پاكدامن را مانع لعنت قرار داد.
16- ع، [علل الشرائع] ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] فِی عِلَلِ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الرِّضَا ع حَرَّمَ اللَّهُ قَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ لِمَا فِیهِ مِنْ إِفْسَادِ الْأَنْسَابِ وَ نَفْیِ الْوَلَدِ وَ إِبْطَالِ الْمَوَارِیثِ وَ تَرْكِ التَّرْبِیَةِ وَ ذَهَابِ الْمَعَارِفِ وَ مَا فِیهِ مِنَ الْمَسَاوِی وَ الْعِلَلِ الَّتِی تُؤَدِّی إِلَى فَسَاد الْخَلْق [43]
امام رضا علیه السلام ـ در پاسخ به سؤالات محمّد بن سنان ـ فرمود: خداوند عزّ و جلّ تهمت زدن به زنان پاكدامن را حرام فرمود؛ زیرا موجب از بین رفتن نسبها و انكار فرزند و به هم خوردن وضع ارث و میراث و ترك تربیت [كودك] و از میان رفتن شناختها و دیگر گناهان بزرگ و عواملى است كه به تباهى مردم مى انجامند.
17- الْهِدَایَةُ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اجْتَنَبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَاتِ الشِّرْكَ بِاللَّهِ إِلَى أَنْ قَالَ وَ قَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ [44]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از هفت عمل مهلک بپرهیزید: شرک به خدا ...و تهمت زدن به زنان پاکدامن.