آشنایى اجمالى با حرکتهاى سیاسى علما و روحانیون

حرکت شیخ کلینى
‌شیخ کلینى (329 -255 هـ) در زمان غیبت صغرى و اواخر حکومت عباسیان حرکت علمی، فرهنگى خود را آغاز کرد و با تدوین کتاب کافی، مبانى و اصول شیعه را حفاظت و گردآورى نمود و در برابر افکار انحرافى قرامطه به کار فرهنگى پرداخت و ردیه‌اى بر آنان نوشت.حرکت‌شیخ کلینى زمینه‌ساز گامهاى بعدى علماى شیعه همچون شیخ صدوق، شیخ مفید و...شد.
حرکت‌شیخ صدوق (381 -306 هـ)
او که در اواخر دوران غیبت صغرى و به دعاى حضرت حجت (ع) به دنیا آمد (306 هـ) منشا یک حرکت علمی، فرهنگى بزرگ در تاریخ تشیع گشت.شیخ با احاطه علمى خود بر احادیث و سیره معصومان (ع) به تدوین، تالیف و نشر کتاب‌هاى مفید اخلاقی، فقهی، همچنین تدریس و تلاش در جهت گسترش مذهب شیعه پرداخت.وى با مسافرتهاى علمى و مناظرات با مخالفان و حل مشکلات مذهب شیعه و پاسخ به و سوالات دینى جهان شیعه پایه‌هاى علمى فرهنگى تشیع را استوارتر ساخت.
حرکت صاحب بن عباد (385 -326 هـ)
وى از علماى قرن چهارم هجرى و هم عصر آل بویه بود.صاحب بن عباد با مقام علمى والایى که داشت‌به وزارت در حکومت آل بویه برگزیده شد و از این راه خدمات بسیارى به تشیع نمود.از جمله نشر و ترویج علم و دانش، ضرب سکه، اصلاح امور کشور، براندازى بدعت‌هاى ناپسند و رسوم ظالمانه، آبادى شهرها، رونق بخشیدن به اقتصاد و ارتباط نزدیک با علماء دانشمندان و بزرگان و استفاده از آنان در جهت اصلاح امور.این تلاشهاى اساسى از یک عالم و دانشمند شیعه و حرکت اصلاحى او تاثیرى ژرف در ادامه حیات اجتماعى شیعیان داشت و در گسترش مذهب اثرى عمیق بر جاى گذاشت.
حرکت‌شیخ مفید (413 -336 هـ)
در عصر او حکومت آل بویه قدرتمند بود و در قسمت‌هایى از ایران و عراق حکم مى‌راند، از طرفى فاطمیان مصر نیز به قدرت رسیده و در جهت احیاى مذهب شیعه تلاش مى‌کردند.شیخ مفید در این دوران بسیار حساس که عقاید انحرافى جهان اسلامى را فرا گرفته بود ظهور کرد و با حرکت فرهنگى سیاسى قدرتمند خود عقاید حق شیعه را با منطق و استدلال قوى ثابت نمود و به دفاع از آن پرداخت.این حرکت نتیجه اقدامات قبلى علماى تشیع بود و خود نیز بر حوادث بعدى و نفوذ شیعه تاثیرى بسزا داشت.وى با بر عهده گرفتن ریاست‌شیعیان، مبارزه کلامى خود را به شکل جامعى ادامه داد و همه مدعیان را مغلوب و منکوب ساخت.در راه اعتلاى تمدن اصیل اسلامى بسیار کوشید و مبادى و مبانى حکومت اسلامى و ولایت فقیه را مستدل به ادله شرعى ساخت.
حرکت‌سید مرتضی
(436 -355 هـ) و سید رضى (406 -359 هـ)
سید مرتضى و سید رضى از شاگردان لایق شیخ مفید، در ادامه حرکت استاد خود بسیار کوشیدند و در گسترش قدرت سیاسى و رشد فرهنگى جامعه تشیع تلاش نمودند.آنان با احداث مراکز علمى فرهنگی، سیاسى همچون احداث کتابخانه‌ها، نقابت و امارت حج، نظارت بر دیوان مظالم کمک به مستضعفان و محرومان و تلاش براى رسمیت‌یافتن مذهب تشیع حرکت‌بزرگى را به انجام رساندند و حلقه دیگرى بر سلسله حرکت علماى تشیع افزودند.
حرکت‌شیخ طوسی
(460 -385 هـ)
شیخ طوسى از تاثیر گذاران بزرگ و برجسته تاریخ تشیع است که در دوران قدرت سلطان محمود غزنوى و به قدرت رسیدن سلجوقیان حرکت علمی، سیاسى و فرهنگى خود را به انجام رساند.وى با تاسیس نخستین حوزه علمیه شیعه در نجف و تالیف و تدریس و تدوین اساسنامه مکتب شیعه و دسته‌بندى عقاید شیعه در اصول و فروع و اصلاح آنها و رهبرى و مرجعیت تشیع و فعالیت‌هاى اجتماعى و سیاسى خود گام بلندى در پیشبرد مکتب تشیع برداشت و با دو کتاب مهم خود تهذیب الاحکام و استبصار، مجموعه کتب روایى مهم شیعه را به چهار کتاب رساند.کتب اربعه از مصادر مهم تشیع است.
حرکت‌خواجه نصیر الدین طوسی
(673 -597 هـ)
خواجه طوسى در زمان هلاکوخان، نوه چنگیز مغول حرکت‌خود را آغاز کرد.او در پرتو افکار بلند و تدبیر و پشت کار خود توانست از ویرانى و قتل عامهاى بیشتر مغولان جلوگیرى کند.همچنین او با تاسیس رصد خانه و فرهنگستان بزرگ مراغه حرکت فرهنگى بزرگى در آن روزگار به وجود آورد و منجمان و فلاسفه و مهندسان و ریاضى دانان و پزشکان و فقها و محدثان بسیارى را به آنجا دعوت نمود و در جهت اصلاح ویرانى‌ها از آنان بهره گرفت و مجد و عظمت گذشته را به ایران اسلامى بازگرداند.
حرکت علامه حلی
(726 -648 هـ)
حسن بن یوسف معروف به علامه حلى در عصر خود منشا بسیارى از کارهاى بزرگ شد.تلاش در جهت تدریس، تالیف، هجرت به ایران و اثبات حقانیت مذهب شیعه براى حاکم مغول، الجاتیو و گرایش دادن او به تشیع و مناظرات علمى با مخالفان و خدمات اجتماعى از جمله فعالیت‌هاى سیاسى فرهنگى اجتماعى این عالم بزرگوار شیعه است.

منبع : روزنامه رسالت