محمود نریمان

كلمات كليدي : تاريخ معاصر، دكتر محمود نريمان، ملي شدن صنعت نفت، كودتاي28 مرداد، دكتر مصدق، جبهه ملي

نویسنده : فاطمه كرم پور

محمود نریمان فرزند عون‌الملک جزایری از مدیران بانک شاهنشاهی در سال 1272ش در تهران به دنیا آمد، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند و برای ادامه تحصیلات به اروپا رفت، وی ابتدا به انگلیس و سپس سویس را برای تحصیل انتخاب کرد، وی در ژنو در رشته تجارت دانشنامه گرفت و بعد از مراجعت به وطن در وزارت دارایی در سمت مترجم استخدام شد و مدراج ترقی اداری را طی کرد.

مهم‌ترین مشاغل وی ریاست اداره اقتصاد، ریاست ضرابخانه، ریاست محاکمات اداری ریاست کمیسیون ارز و دبیر کل مالیات‌های غیر مستقیم بود، او در سال 1322 به معاونت وزارت دارایی رسید و در سال 1323 در آخرین ترمیم کابینه ساعد مراغه‌ای به وزارت راه و ترابری منصوب شد، چند ماهی نیز شهردار تهران بود و در کابینه حکیمی به وزارت پست و تلگراف و تلفن رسید.[1]

در پنجم بهمن 1329 دکتر نریمان به همراه حسین مکی، مظفر بقایی، حائری‌زاده و آزاد دولت نظامی رزم‌آرا را به علت عدم امنیت قضایی استیضاح کردند، دولت رزم‌آرا همان روز به استیضاح پاسخ داد و از صد و سه نفر حاضر در مجلس شورای ملی نود و یک نفر به دولت رزم‌آرا رای اعتماد دادند.

وی در تیر ماه سال 1330 در یکی از نطق‌های خود در مجلس شورای ملی از جمعیت فداییان اسلام دفاع و اقدام خلیل طهماسبی را شجاعانه خواند و گفت: "تیری که از اسلحه مرد رشید و فداکار مسلمان به عمر مداخله کننده در انتخابات تهران خاتمه داد و صندوق‌هایی که به دستور هژیر با آرا تقلبی پر‌کرده بودند، طعمه حریق شد، نام خلیل طهماسبی در تاریخ ایران در میان فداکار‌ترین و شجاع‌ترین قهرمانان این کشور باید همیشه ثبت شود.[2]

دکتر نریمان در کابینه دکتر مصدق در سال 1330 به وزارت دارایی منصوب شد. در سال 1332 دکتر مصدق رفراندمی را برای انحلال مجلس به راه انداخت که از نظر سیاسی عواقب آن به صورت کودتای 25 و 28 مرداد خود‌نمایی کرد و در عرض دو هفته با تغیر دولت از طریق کودتا نادرست بودن تصمیم دکتر مصدق را نشان داد. جمعی از برجستگان و مشاوران و هواداران دکتر مصدق از جمله دکتر نریمان، دکتر شایگان، دکتر معظمی، دکتر سنجابی، دکتر صدیقی و خلیل ملکی به همین دلایل سیاسی کوشش کردند، دکتر مصدق را از تصمیم خود منصرف کنند که موفق نشدند.[3]

پس از کودتای 25 مرداد 1332 هیت وزیران تشکیل شد، پیش‌نهاد دکتر نریمان این بود که نصیری و دیگر افسرانی که با او بازداشت شده بودند، را به جرم قیام ضد مصالح ملی و نهضت ملی ایران فردا در یک دادگاه صحرایی محاکمه و اعدام نمایند که این پیش‌نهاد در هیت وزیران رد شد.[4]

پس از کودتای 28 مرداد نریمان به همراه دیگران در منزل محاصره شده، دکتر مصدق بودند که حمله به منزل دکتر مصدق شروع شد؛ دکتر شایگان ماجرا را این گونه شرح می‌دهد: "نریمان که دید خانه محاصره شده است، گفت که الان که باید دیگران ما را بکشند، بهتر است، خودکشی کنیم و رولور را در آورد تا من و مصدق و خود را بکشد، مصدق گفت، این کار را نکن و به من گفت رولور را از دستش بگیرم، منهم اطاعت کردم و به زور رولور را گرفتم و در گنجه گذاشتم.[5]

کسانی که در خانه بودند، بعد از مدتی به همراه دکتر مصدق از منزل خارج شده و چند روزی مخفی گردیدند.

در بیست و هفتم دیماه 1334 دادستان ارتش اعلام کرد، در رابطه با قتل سپهبد رزم‌آرا بیست و دو نفر تحت تعقیب دادستانی ارتش هستند و توقیف می‌باشند که دکتر بقایی، دکتر حسین مکی، دکتر محمود نریمان، عبدالقدیر آزاد، دکتر شایگان، محمد محمود آقایی، رضا قدوس، کرباسچیان، موسویان از این عده بودند که در بیست سوم بهمن دکتر بقایی و دکتر نریمان نه نفر دیگر به اتهام معاونت در قتل رزم‌آرا بازداشت شده بودند، به قید التزام آزاد شدند.[6]

دکتر محود نریمان در سال 1340 بر اثر سکته قلبی در گذشت و در امامزاده اسماعیل زرگنده دفن شد.