دانستني هاي حقوقي؛ وصيت نامه «کامل و قابل اجرا» چه شرايطي دارد؟

مطمئناً در دنياي پرتلاطم امروزي، يکي از موضوعاتي که مي تواند جوامع بشري را از اختلافات شخصي و جمعي در امان بدارد، «آشنايي با حقوق متقابل افراد با يکديگر و قانون» است که مهمترين اثر اين آشنايي و آگاهي را مي توان در پيشگيري از وقوع بسياري از مشکلات حقوقي دانست؛ بنابراين، امروز تلاش داريم تا موضوع «تنظيم وصيتنامه» را بررسي کنيم.

سندي را که حاوي وصيت باشد وصيت نامه گويند. وصيت نامه يک نوع امتياز محسوب مي‌شود که ما به کمک آن مي‌توانيم براي اموال‌مان بعد از مرگ تصميم‌ بگيريم. البته وصيت فقط شامل اموال نمي‌شود و علاوه بر نقل و انتقال اموال، مي‌توان در مورد مسائل ديگر نيز وصيت کرد. از جمله آنکه انجام بعضي امور و تعهدات را در صورت قبول، برعهده‌ي ديگري گذاشت.

هر کس براي حصول اطمينان از اجرا شدن وصيت نامه‌اش بايد تمام ضوابط و تشريفات قانوني و شرعي وصيت نامه را رعايت کند. تنظيمِ يک وصيت نامه‌ي صحيح باعث کاهش اختلافات خانوادگي و رجوع به دادگاه مي‌شود و علاوه بر اين از آخرين اراده‌ي شخص وصيت‌کننده نيز آگاه مي‌شويم. بنابراين همه‌ي انسان‌ها براي تصميم‌گيري درباره‌ي حقوق و اموال خود پس از مرگ، بايد با قوانين نوشتن صحيح وصيت نامه آشنايي داشته باشند. هدف ما هم در اين مقاله آشنايي شما با نحوه نوشتن وصيت نامه است.

يکي از امتيازات تنظيم وصيت نامه اين است که تا زمان حيات خود مي‌توانيم آن را تجديد و اصلاح کنيم. نوشتن وصيت نامه به سه طريق انجام مي‌گيرد که هر کدام از لحاظ تشريفات تنظيم، قدرت اثبات و اعتبار با ديگري متمايز است. و هر وصيتي به غير از سه روشي که در ادامه بيان مي‌کنيم، تنظيم شود اعتبار قانوني نخواهد داشت.

طبق قوانين ايران وصيت الزاماً بايد به ‌صورت کتبي باشد و وصيت شفاهي قابليت استناد قانوني در دادگاه را ندارد. اگر چه ممکن است شخصي شفاهاً وصيت کند و وراث هم به وصيت او عمل کنند اما اگر بين آنها اختلافي پيش بيايد براي اثباتش در دادگاه با مشکل روبه‌رو مي‌شوند.

انواع وصيت نامه

وصيت‌ نامه بر ? نوع است:

وصيت‌ نامه‌ي خودنوشت؛

وصيت‌ نامه‌ي سري؛

وصيت‌ نامه‌ي رسمي.

الف. وصيت‌ نامه‌ي خودنوشت

در وصيت خود نوشت، وصيت‌کننده بايد تمام متن وصيت را به خط خود نوشته باشد تا در دادگاه اعتبار قانوني داشته باشد. به همين دليل شخص بي‌سواد يا شخصي که به سبب فقدان بينايي، توانايي نوشتن ندارد نمي‌تواند وصيت خودنوشت تنظيم کند. و در نگارش چنين وصيت نامه‌اي امکان وکالت دادن به شخص ديگري وجود ندارد. وصيت‌کننده حتماً بايد تاريخ روز، ماه و سال را به خط خود در وصيت نامه درج کند تا چنانچه وصيت نامه‌هاي متعددي از او موجود بود، آخرين نسخه‌ي وصيت نامه مشخص باشد زيرا آخرين اراده و فقط آخرين وصيت نامه‌ي وصيت‌کننده داراي اعتبار است.

اگر وصيت‌کننده در حضور مأمور وصيت نامه‌ي خويش را امضا کند در صورت لزوم مي‌تواند به ‌عنوان يک سند رسمي تلقي شود و ارزش آن را داشته باشد.

ب. وصيت‌ نامه‌ي سري

وصيت نامه‌ي سري برخلاف وصيت خودنوشت به خط هر کسي مي‌تواند باشد اما در نهايت حتماً بايد به امضاي شخص وصيت‌کننده برسد و طبق قانون بايد به اداره‌ي ثبت محل اقامت وصيت‌کننده يا در مکاني که آيين‌نامه‌ي وزارت دادگستري تعيين مي‌کند به امانت سپرده شود.

طبق قوانين امور حسبي، شخص بي‌سواد نمي‌تواند وصيت نامه‌ي سري تنظيم کند.

ج. وصيت‌نامه‌ي رسمي

نوشتن وصيت نامه‌ي رسمي به مانند ديگر اسنادي است که در دفاتر اسناد رسمي تنظيم مي‌شوند و حتي افرادي که توانايي خواندن و نوشتن ندارند نيز مي‌توانند از اين نوع وصيت نامه استفاده کنند.

به دليل ثبت وصيت نامه‌ي رسمي در دفاتر اسناد رسمي، نگراني‌هاي ناشي از مفقود شدن يا از بين بردن وصيت نامه از ميان مي‌رود.

وصيت شفاهي

يکي از تشريفات تنظيم وصيت نامه کتبي بودن آن است اما در موارد اضطراري مثل جنگ و زلزله که نمي‌توان تشريفات نوشتن وصيت نامه را رعايت کرد، شخص مي‌تواند در حضور دو شاهد به ‌طور شفاهي وصيت کند و يکي از شاهدان بايد مفاد وصيت را با تاريخ روز و ماه و سال تنظيم کند و به حضور حضار برساند. اما اگر وصيت‌کننده تا زمان عادي شدن شرايط محيط در قيد حيات باشد، بايد وصيت نامه‌ي خويش را با تشريفات صحيح قانوني تنظيم کند.

نحوه نوشتن وصيت نامه

وصيت کردن براي موضوعاتي مثل مواد مخدر باطل است زيرا چيزي که وصيت مي‌شود بايستي منفعت عقلايي و ارزش مادي داشته باشد و غيرمشروع نباشد مثل وصيت کردن يک قطعه زمين. وصيت کردن براي مشروبات الکلي نيز به دليل غير مشروع بودن‌شان باطل است.

آنچه وصيت مي‌شود بايد قابليت نقل و انتقال و معامله داشته باشد، طبق اين قاعده نمي‌توان اموال عمومي و موقوف را مورد وصيت قرار داد.

وصيت‌کننده نمي‌تواند مال ديگري را حتي اگر با اجازه‌ي آن شخص باشد، موضوع وصيت قرار بدهد زيرا وصيت‌کننده بايد مالک آن چيزي باشد که وصيت مي‌کند.

مالي را که در آينده به وجود مي‌آيد مي‌توان وصيت نمود مثلاً ميوه‌ي درختي را که بعداً ثمره مي‌دهد را مي‌شود وصيت کرد.

وصيت‌کننده بايد داراي کمال (عقل و بلوغ) باشد و از روي اختيار وصيت کند. وصيت شخص مُکره صحيح نيست.

در تنظيم وصيت نامه شخص بايد بداند که بعضي از واجبات را مانند حج واجب شده و بدهکاري حقوقي همچون خمس و زکات و مظالم، که ادا کردن آنها واجب است بايد از اصل مال پرداخت شود.

وصيت کننده نمي‌تواند وراث را از همه‌ي ارث محروم كند؛ شخص وصيت کننده نمي‌تواند تمام اموال خود را به يک نفر ببخشد يا يک يا چند نفر از وراث خود را از ارث محروم کند و اگر چنين کاري انجام دهد وصيت نامه‌ي وي فقط تا ثلث اموالش صحيح و نافذ است. در صورت وصيت کل اموال، اگر ديگر وراث با وصيت نامه مخالفت کنند، مفاد وصيت نامه نسبت به دو سوم ديگر صحيح نيست. طبق اين اساس هر شخص تا يک سوم اموال خويش را به هر نحوي که بخواهد مي‌تواند وصيت کند و پس از فوت شخص، دو سوم ديگر اموال طبق قانون ارث، ميان ورثه تقسيم مي‌شود.

نکته‌ي مهم در اين قسمت اين است که ابتدا بدهي شخص وصيت کننده بايد تسويه شود و سپس باقي اموال بين ورثه تقسيم مي‌شود.

وصيت تمليکي

گاهي شخصي مال يا منفعتي از مال خويش را در وصيت نامه‌ي خود براي ديگري وصيت مي‌کند، که به اين نوع وصيت تمليکي مي‌گويند. طبق اين نوع وصيت نامه، اموال شخص متوفي پس از فوتش، به تملک ديگري در مي‌آيد.

وصيت عهدي

گاهي شخص وصيت‌کننده از شخصي مي‌خواهد تا عملي را برايش انجام دهد مثلاً وصيت مي‌کند که بعد از مرگش بعضي از اموالش را وقف کند يا بدهي‌هاي وي را پرداخت کند اين نوع وصيت در اصطلاح حقوق وصيت عهدي خوانده مي‌شود.

کسي که مجري انجام وصيت قرار مي‌گيرد در زمان زنده بودن وصيت کننده مي‌تواند با اين وصيت مخالفت کند و نپذيرد اما پس از مرگ وي، مجري بايد به انجام آنچه که موضوع وصيت متوفي بوده عمل کند.

سايت تابناک

تاريخ انتشار: جمعه 3 آذر ماه