بزرگ‌ترين دغدغه زندگيمان چه بايد باشد؟!

لحظه لحظه دنیا با فراز و نشیب‌هایی سهل و دشوار گره خورده است. دل و انديشه ساكنين اين ديار خاكي همواره مشغول است. عده‌اي غم نان دارند و معاش. عده‌اي نيز به دنبال فتح قله‌هاي نام آوري و شهرت‌اند و عده‌اي ديگر درصدد كسب قدرت. هركسي به دنبال نياز و خواسته‌اي در تكاپوست و آن خواسته و نياز بزرگ‌ترين اندوهش در اين دنياست و تأسف‌برانگيز است كه بزرگ‌ترين غم و اندوه ميهمانان چند روزه اين كاروان‌سراي دنيا نام، دنياست. بزرگ‌ترين غم و اندوه يكي ارتقای شغلي و كسب منصب جديدي است و تمام همّ و غم خويش را مصرف اين امر مي‌سازد و ديگري به فكر خريد خانه يا افزايش متراژ سقف بالاي سر خويش است و به همين صورت الي تا نهايت و فراموش كرده‌ايم دنيا، دنياي قرار نيست.

بزرگ‌ترين اندوهت چيست؟

امام صادق (ع) فرمود: هر كه بامداد كند و روز را به شب رساند و بزرگ‌ترين اندوهش دنيا باشد خداي تعالى فقر و پريشانى را جلوى چشمش نهد، و كارش را پريشان سازد و به جز به‌ آن‌چه خداوند روزى او كرده نرسد، و هر كه بامداد كند و شام كند و بزرگ‌ترين اندوهش آخرت باشد، خداوند توانگرى و بى نيازى در دلش نهد و كارش را منظم كند (اصول كافى/جلد 4/صفحه 8 رواية /15). آنچه در اين روايت مورد توجه است آخرت گرايي است. تمام هم و غم ما مردم خاكي بهتر گذراندن اين چند ساعت باقي مانده عمرمان است. عده‌اي خود را به تلاش و زحمت مي‌اندازند تا موقعيتي حاصل نمایند تا به واسطه آن موقعيت، نهايت استفاده را از دنياي خويش ببرند گويا همگي آموزه و اصل اساسي دينمان يعني آخرت و قيامت را فراموش كرده‌ايم، دنيا را دو دستي چسبيده‌ايم گويي هرگز از آن جدا نخواهيم شد. دنيا را در مقابل آخرت بها داده‌ايم و جالب اينجاست كه همين توجه بيش از حد به دنيا نتيجه‌اي عكس به دنبال دارد چرا كه با توجه به فرمايش امام صادق(ع) هر كه بامداد كند و روز را به شب رساند و بزرگ‌ترين اندوهش دنيا باشد خداي تعالى فقر و پريشانى را جلوى چشمش نهد و كارش را پريشان سازد. دو حريصند كه سير نمى‏شوند: حريص دنيا كه از آن سير نمى‏شود، و حريص علم كه از آن سير نمى‏شود. هر كس از دنيا به قدرى كه خداوند برايش حلال كرده اكتفا كند سالم مى‏ماند، و هر كس آن را از غير راه‌حلال به دست آورد هلاك مى‏شود مگر آنكه توبه كند و برگردد. هر كس علم را از اهلش فرا گيرد و به آن عمل نمايد نجات پيدا مى‏كند، و هر كس از آن دنيا را در نظر داشته باشد هلاك مى‏شود، و نصيب او همان دنيا خواهد بود (اسرار آل محمد عليهم السلام/ترجمه كتاب سليم/381) .

دنيا و آخرت در كنار هم

آنچه در آموزه‌هاي اسلام مورد تأكيد است حفظ دنيا و آخرت است در كنار هم و اينكه هر يك را به خاطر ديگري رها نساختن. چرا كه دين اسلام، دين اعتدال و ميانه روي است و تمام جنبه‌هاي وجودي و حقيقت انساني در آن مورد توجه بوده و مغفول واقع نشده است. امام صادق(ع) فرمود: دنيا براى به دست آوردن آخرت، ياور نيكويى است و كسى كه دنياى خويش را، به كلى براى آخرت ترك كند، از ما نيست. همچنين كسى كه آخرت خود را به دنيا بفروشد، او نيز از ما نيست‏ و امام موسى كاظم(ع) فرمود: چنان براى زندگى دنيا تلاش كن كه گويا تا ابد زنده هستى و براى آخرت خويش، آنچنان كار كن، كه گويى فردا از دنيا خواهى رفت‏ (گلچين صدوق (گزيده من لا يحضره الفقيه) /ج‏2/188) .

غم روزی را نخور

رزق بشر عبارت است از هرگونه نعمت كه هر كسي در بقا و آسايش خود از آن بهره مند مي‌شود و بدان وسيله به كمال مد نظر مي‌رسد چه مواد غذايي باشد يا ساير نعمت‌هاي بي‌شمار ديگري مانند حيات، سلامت، صحت بدن، مال و فرزند، مسكن و لباس. بسط رزق صفت فعل پروردگار و مبني بر توحيد افعالي است كه جهان را فرا گرفته است و منابع رفع حاجت او را به‌عهده گرفته است (انوار درخشان در تفسير قرآن/حسيني‌همداني/ج15/ص23). از همين روست كه گويند روزي تضمين شده است پس غم نان نخور. پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايند: اِنّ لِكُلِّ امرِىٍ ء رِزقا هُو يتيهِ لا محالة فمن رضى بِهِ بورِك لهُ فيهِ و وسِعهُ و من لم يرض بِهِ لم يبارك لهُ فيهِ و لم يسعهُ اِنّ الرِّزق ليطلُبُ الرّجُل كما يطلُبُهُ اجلُهُ؛ هر كس روزى اى دارد كه حتماً به او خواهد رسيد. پس هر كس به آن راضى شود، برايش پُر بركت خواهد شد و او را بس خواهد بود و هر كس به آن راضى نباشد، نه بركت خواهد يافت و نه او را بس خواهد بود. روزى در پى انسان است، آنگونه كه اجلش در پى اوست (اعلام الدين/ص 342). حضرت علي(ع) که درود خدا بر او، فرمود: اى فرزند آدم! اندوه روز نيامده را بر امروزت ميفزا، زيرا اگر روز نرسيده، از عمر تو باشد خدا روزى تو را خواهد رساند (نهج البلاغه / 695). روزيمان بيش از آنچه مقدرمان است نصيبمان نخواهد شد و چه اندوهناك است كه خود با دستان خود كاري كنيم كه اين روزي موجبات پريشاني ما را فراهم سازد و آنچه غم دنيا را خوردن است و اين در حالي است كه مي‌توان با آخرت گرايي روزي را وسعت بخشيد و كارهاي دنيا را نيز سامان داد. امام باقر(ع) مي‌فرمايند: خداوند مي‌فرمايد: هيچ بنده‌اي خواست مرا بر خواست خوش برنگزيند مگر اينكه شغل و زندگي او را روبراه كنم و آسمانها و زمين را ضامن روزيش گردانم و در پس تجارت هر تاجري به فكر او باشم (اصول كافي /ج2/ص137).

بهترين و پاكيزه‌ترين در آمد چيست؟

اسلام به كسب درآمد و تأمين معاش، يك نگاه مؤكد دارد تا يك تعادل منطقي بين دنيا و آخرت ايجاد شود. معيشت مسأله‌اي است كه مي‌تواند در جنبه‌هاي مختلف زندگي انسان تأثير بگذارد و به ويژه زماني كه به ركود يا فقر بينجامد اين تأثير شدت منفي بيشتري گرفته و حتي به تخريب نيز مبدل مي‌شود. بنابراين بايد در كسب درآمد به مهم‌ترين مسأله يعني پاكيزگي و طهارت آن توجه كرد. پيامبر خدا (ص) درباره كارهايي كه يك مسلمان بايد در خريدوفروش و كسب درآمد توجه كند، مي‌فرمايند: كسي كه خريد و فروش مي‌كند بايد از پنج كار دوري ورزد وگرنه نبايد خريد و فروش كند: ربا، سوگند، پوشاندن عيب كالا، تعريف و تبليغ در موقع فروش و بدگويي از كالا در موقع خريد آن(1). ايشان همچنين فرمودند: هرگز كسي غذايي بهتر از دسترنج خود، نخورده‏ است(2). رسول خدا (ص) در جايي ديگر مي‌فرمايند: بهترين درآمد، درآمدِ كارگري است كه در كارش صداقت داشته باشد(3). براي يافتن پاسخ درباره اينكه پاكيزه‌ترين درآمد چه درآمدي است به روايات و احاديث مراجعه مي‌كنيم كه پيامبر خدا (ص) در اين باره فرمودند: همانا پاكيزه‏‌ترين شغل، بازرگاني است؛ چه اگر سخني گويند دروغ نباشد و هرگاه امانتي به آنها سپرده شود، خيانت نكنند و هر گاه وعده دهند، خلف وعده نكنند و وقتي چيزي مي‏‌خرند، از آن نكوهش نكنند و وقتي چيزي مي‏‌فروشند، تعريف و تبليغ نكنند و هر گاه بدهكارند (در پرداخت بدهي خود)، تعلل نورزند و هرگاه طلبكار باشند (براي گرفتن طلب خود)، فشار نياورند(4). آن حضرت همچنين در حديثي ديگر چنين مي‌فرمايند: پاكترين درآمدِ مسلمان، تيري است كه در راه خدا مي‏‌اندازد(5).