كلمات كليدي : تحدي، قرآن، معجزه، مبارزه طلبي
نویسنده : روح الله رضواني
تحدّی در لغت از "حدو، حداء و حدی" گرفته شده،[1] و به معنی دعوت نمودن دشمن به نبرد و پیروزی بر اوست[2] و همچنین به معانی قصد و آهنگ چیزی کردن، و درخواستی برای رقابت نمودن که هدف از آن به عجز در آوردن طرف مقابل باشد نیز آمده است[3] و در اصطلاح عبارتست از این که معجزات انبیاء همیشه همراه با مبارزه طلبی و هماوردی می باشند.
پیامبران الهی با انجام امری فوق العاده و اثبات عجز دیگران، ادعای خود را به اثبات می رسانند، بنابراین هر کاری گرچه فوق العاده باشد و دیگران از انجام آن عاجز باشند، ولی اگر به همراه تحدّی و مبارزه طلبی نباشد، معجزه نامیده نمی شود[4]، به عبارت دیگر، تحدّی شرط اساسی در معجزه و اثبات عجز کسانی است که می خواهند با آن مبارزه نمایند.
انواع تحدّی و هماورد طلبی در قرآن
در قرآن واژة تحدّی بکار نرفته است، اما قرآن به صورت قاطع، بشر را از آغاز عصر نزول تا به امروز به انواع مختلف به مقابله و مبارزه طلبی دعوت کرده و از این طریق به مافوق بشری بودن آن استدلال کرده است:
1ـ تحدی به مقدار کل قرآن؛
«قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیراً »[5]
«بگو:اگر انسانها و پریان (جن و انس) اتفاق کنند که همانند این قرآن را بیاورند، همانند آن را نخواهند آورد هر چند یکدیگر را (در این کار) کمک کنند »
با توجه به این که در آیات بعد مباحث مفصلی در مورد بهانه جوئیهاى مشرکان در زمینه اعجاز و طلب معجزات گوناگون آمده است، آیه محور بحث در حقیقت مقدمه‌اى است براى بحث آینده تا نشان دهد که قرآن عالیترین و زنده‌ترین سند حقانیت پیامبر اسلام (ص) و معجزه است که بشر توانایی آوردن مانند آن را ندارد[6].
2ـ تحدََّی به ده سوره قرآن؛
از آنجا که کفار، خدای بودن قرآن را انکار می‌کردند و معتقد بودند که ساخته
خود پیامبر است، لذا خداوند به پیامبر دستور می دهد که در جواب آنها بگوید؛ [7]
«أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ»[8]
«آنها مى‌گویند: او به دروغ این (قرآن) را (به خدا) نسبت داده (و ساختگى است)! بگو:اگر راست مى‌گویید، شما هم ده سوره ساختگى همانند این قرآن بیاورید و تمام کسانى را که مى‌توانیـد غیر از خدا
(براى این کار) دعوت کنید!»
3- تحدّی به یک سوره قرآن؛
« أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِاسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ»[9]
«آیا آنها می گویند: او قرآن را به دروغ به خدا نسبت داده است؟ بگو: اگر راست می گویید، یک سوره همانند آن بیاورید و غیر از خدا، هر کس را می توانید (به یاری) طلبید!»
4ـ تحدّی قرآن به علم و معرفت؛
به این معنا که اگر در آسمانى بودن قرآن شک دارید، همه دست بدست هم دهید کتابى که از نظر علم و معرفت مانند قرآن باشد بیاورید، زیرا قرآن کریم کتاب هدایت است، و هر چیزی که برگشتش به هدایت باشد از قبیل معارف مربوط به مبـدأ، معـاد، اخـلاق فاضـله، شریـعت خداوند، قصــص و موعـظه هایـی که مردم در
هدایت به آن احتیاج دارند را بیان کرده است[10].
«...وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ...»[11]
«و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز است»
5ـ تحدّی قرآن به اینکه در آن اختلافی نیست؛
«أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً »[12]
«آیا درباره قرآن نمى‌اندیشند؟ اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‌یافتند »
6ـ تحدّی به اخبار غیبی؛
قرآن در بسیاری از آیاتش با اخبار غیب به تحدّی برخواسته و به بشر اعلام نموده که اگر در آسمانى بودن قرآن تردید دارید، کتابى نظیر آن که مشتمل بر اخبار غیبى باشد بیاورید[13].
«تِلْکَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحیها إِلَیْکَ ما کُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُکَ مِنْ قَبْلِ هذا...»[14]
«اینها از خبرهاى غیب است که به تو (اى پیامبر) وحى مى‌کنیم، نه تو و نه قومت، اینها را پیش از این نمى‌دانستید!»