امتیازات فقه شیعه
1. جامعیت: فقه شیعه تمام مسائل کلى تا جزئى مورد نیاز را بیان نموده و به عبارتى، غنى ترین فقه در مذاهب اسلامى است، چنانچه استاد عبدالفتاح عبدالمقصود، عالم بزرگ اهل سنت مى‌نویسد: سزاوار است که مذهب شیعه در راس مذاهب اهل سنت قرار گیرد، زیرا منبع اصلى مذهب شیعه على(ع) است که داناترین مردم به دین اسلام بعد از پیامبر(ص) است. [1]
2. پویایی: فقه شیعه زنده است و صرفا مربوط به تحقیقات علماى گذشته نیست و همگام با زمان پیش مى‌رود و مساله‌اى نیست که فقه شیعه براى آن پاسخى نداشته باشد.
3. سلطه ستیزی: فقه شیعه، فقهى است ضد استکبارى و طرفدار مظلومان و هرگز در طول تاریخ، فقهاى شیعه در مسیر سلاطین و طاغوتها نبوده‌اند، بلکه رهبر بزرگترین نهضتها و حرکتها بوده‌اند.
احکام
احکام در لغت، جمع حکم و به معناى فرمان و دستور به کار مى‌رود و در اصطلاح فقهى، احکام، کلیه دستورهاى عملى و فروع دین اسلام در تمام ابعاد آن است و همه دستورهاى عبادى و سیاسى و اقتصادى و خانوادگى و قضایى را شامل مى‌شود.
اهمیت فراگیرى احکام
فراگیرى احکام از نظر قرآن و سنت و از دیدگاه علما و مراجع داراى‌ضرورت و اهمیت‌خاصى است که به طور اختصار آن را بیان مى‌کنیم:
1. از نظر قرآن:
«فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین...»؛[2]
« چرا از هر گروه از ایشان تنى چند حرکت نمى‌کنند تا دانش دین بیاموزند.»
2. از نظر سنت:
امام صادق(ع) فرمود:
«العامل على غیر بصیرة کالسائر على’ غیر الطریق ولایزیده سرعة السیر من الطریق الا بعدا؛»[3]
«کسى که بدون آگاهى وظایفش را انجام دهد، مانند کسى است که از بیراهه مى‌رود و هر چه تندتر رود از مقصدش دورتر مى‌شود.»
رسول اکرم نیز در این زمینه می فرماید:
«اف لکل مسلم لایجعل فى کل جمعة یوما یتفقه فیه امر دینه ویسال عن دینه»؛[4]
«اف باد بر هر مسلمانى که در هفته یک روز را براى شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد.»
3. از دیدگاه مراجع و علماى اسلام :
از دیدگاه علماء مسائلى را که انسان غالبا به آنها احتیاج دارد واجب است‌یاد بگیرد. [5] صاحب عروة الوثقى مى‌فرماید: هر عملى که از مکلف صادر مى‌شود فراگیرى حکم آن واجب است، خواه از عبادات باشد و خواه از معاملات و یا از امور عادى. [6]شیخ انصارى(ره) نیز حکم به فسق کسى نموده که مسائل مورد ابتلاى خود را ترک کند و در مقام یادگرفتن آنها نباشد[7]
با توجه به آنچه گفته شد، آیا یادگیرى احکام ضرورت ندارد؟ آیا شما تمام مسائل خود را مى‌دانید؟ آیا تا به حال براى شما چنین سؤالاتى پیش نیامده است؟
کیفیت تطهیر موکت نجسى که به زمین چسبیده چگونه است؟
وضو گرفتن زیر باران چه حکمى دارد؟
آیا مى‌توان بر کاغذ رنگى و اسکناس سجده نمود؟
آیا مى‌توان غذاى نجس را به خورد کودک داد؟ و دهها سؤال دیگر.
قلمرو احکام
قلمرو احکام، تنها مسائل عبادى و معاملاتى و خانوادگى نیست، بلکه شامل کلیه دستورات عملى اسلام مى‌گردد، همان‌گونه که حضرت امام(ره) فرموده‌اند:
هیچ موضوع حیاتى نیست که اسلام تکلیفى براى آن نداشته باشد. [8]
ابعاد گوناگون احکام اسلامى
1. بعد عبادى: قسمت عمده احکام درباره اعمال عبادى است.
2. بعد فرهنگى: مثل احکام مربوط به خواندن کتابهاى گمراه کننده و این که براى چه کسانى جایز و براى چه کسانى جایز نیست و نیز حکم نگهدارى و چاپ و نشر و تدریس کتب ضاله.
3. بعد اخلاقى:مثل حکم غیبت کردن بچه نابالغ ممیز که آیا جایز است‌یا نه.
4. بعد سیاسى و نظامى: مسائل مربوط به دفاع و امر به معروف و نهى از منکر و جهاد در این زمینه است.
5. بعد اقتصادى: مانند احکام مربوط به خمس، زکات، مالیاتها، بانک، بیمه و سرقفلى و....
6. بعد هنرى: مانند احکام مربوط به شبیه‌سازى در نمایشهایى، همچون تعزیه و مسائلى نظیر مجسمه‌سازى و نواختن آهنگ و گریم کردن و....
7. بعد بهداشتى و پزشکى: مانند احکام پاک کننده‌ها و مسائل مربوط به کنترل جمعیت و جلوگیرى از حاملگى و تلقیح و....
پی نوشت:
-
رساله نوین، ج1، ص42; سید مرتضى رضوى، فى سبیل الوحدة السلامیه، ص54. [1]
-
-
علامه مجلسى، بحارالانوار، ج1، ص206. [3]
-
بحارالانوار، ج1، ص176; رساله نمونه، ص25. [4]
-
رساله عملیه، مساله یازدهم. [5]
-
عروة‌الوثقى، ج1، ص11، مساله 29. [6]
-
شیخ انصارى، اجود التقریرات، ج1، ص158. [7]
-
امام خمینى، ولایت فقیه، ص11. [8]