نویسنده: علی کامران
در قسمت‌های اول تا پنجم سلسله مقالات «آثار اعمال در قرآن»، مباحث آثار گناه، آثار خودپسندی و تکبر، آثار مکر و حیله، آثار مال حرام و آثار دورویی و نفاق در زندگی انسانها مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در این قسمت، آثار ظلم و ستم، انواع ظلم، مصادیق ظلم و ستم در آیات قرآن و یازده گروهی که ستم گرترین گروههای ظالمند مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
ظلم و ستم، ضدارزش و پدیده‌ای است که با فطرت هر انسانی مغایرت دارد و در تمام مکاتب الهی و مادی و نیز اقوام و ملل، مطرود و زشت شناخته شده است.
شاید بتوان گفت که پس از کفر و شرک، که آنها نیز مصادیقی از ظلم می‌باشند، از چیزی بدتر و سهمگین تر از «ظلم و ستم» در قرآن یاد نشده است.
انواع ظلم
ظلم بر سه نوع است:
1- ظلم به خویشتن
2- ظلم به مردم و سایر موجودات
3- ظلم به مکتب
در بین انواع ظلم، ظلم به مکتب و دین، مهم‌ترین و بزرگترین نوع ظلم است.
مفسر تفسیر نور درباره بزرگترین و بدترین نوع ظلم ذیل آیه 7 سوره صف نوشته است:
1- کسی که نه بشارت عیسی و نه معجزات پیامبر اسلام را می‌پذیرد و همه را یکسره سحر می‌داند، مرتکب بزرگترین افترا گردیده و ظالمترین فرد است.
2- افترا به انبیای الهی، افترا بر خداست. آنان به پیامبر صلی الله علیه و آله گفتند: «سحر مبین»، خداوند عمل آنان را افترا بر خدا معرفی می‌کند.
3- افترا بر خدا و دین خدا، بدترین نوع افتراست.
4- بزرگ ترین ظلم، جلوگیری از رشد و معرفت و حق گرایی و عبادت مردم است.
5- بدترین نوع ظلم آن است که بر ظالم، اتمام حجت شده باشد و او ظلم کند.
6- نتیجه افترا بر خداوند، محرومیت از هدایت الهی است.
7- هدایت و ضلالت به دست خداوند است، لیکن انسان زمینه‌های آن را با اختیار و اراده خود فراهم یا نابود می‌کند.
در آیات قرآن کریم مصادیق مختلفی برای انواع و اقسام و ظلم و ستم ذکر شده است که از ترک اولی پیامبران و ظلم به خود آنها که کم ترین نوع آن است تا بدترین نوع ظلم و ستم راشامل می‌شود. در واقع، براساس آیات قرآن مجید، هر ترک اولی و هر گناهی که از انسان سربزند، نوعی ظلم به خود یا دیگران است و چنانچه درصدد استغفار و جبران برنیاید، گرفتار عواقب آن می‌شود. آدم و حوا(ع) هنگامی که ترک اولی کردند و از درخت ممنوعه خوردند، فوراً به درگاه خداوند متعال استغفار کردند و اظهار داشتند:
ربنا ظلمنا انفسنا وان لم تغفرلنا و ترحمنا لنکونن من الخاسرین (آدم و حوا)
گفتند: پروردگارا! ما به خودمان ستم کردیم؛ و اگر ما را نبخشی و به ما رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود. (اعراف 23)
مصادیق ظلم و ستم در آیات قرآن
خداوند متعال در آیات قرآن کریم، هشتاد و یک گروه را ظالم و ستمگر نامیده است. این افراد و گروه‌ها عبارتند از:
1- کسانی که زنانشان را نگه می‌دارند تا آنها را اذیت کنند. (بقره 231)
2- گروهی از قوم گوساله پرست حضرت موسی(ع) (یهود) (بقره54)
3- گروهی از قوم موسی، که سخن خدا را تغییر دادند (بقره 59)
4- مشرکان (بقره 165)
5- کفران نعمت کنندگان (بقره57)
6- متجاوزین از حدود الهی (بقره 229)
7- کفار (بقره 254)
8- قوم ثمود (اسراء 59)
9- یاری کنندگان ظالمان (انعام 129)
10- خورندگان مال یتیم با زور و کلک (نساء 10)
11-کسانی که به خدا دروغ می‌بندند (آل عمران 94)
12-تکذیب کنندگان پیامبران الهی (نحل 113)
13- کسانی که از غیرخدا و پیامبر و احکام اسلامی داوری می‌طلبند (نور 50)
14-تهمت زنندگان به پیامبران الهی (فرقان8)
15- قوم نوح (عنکبوت14)
16- انکارکنندگان آیات الهی (عنکبوت 49)
17- مسخره کنندگان و لقب زشت دهندگان به مومنان (حجرات 11)
18- دوستان ستمگران (ممتحنه11)
19- کسانی که مرتد می‌شوند (آل عمران 86)
20- بدکاران (آل عمران192)
21- قاتلان (مائده 29)
22- کسانی که زیرسلطه یهودیان و مسیحیان می‌روند (مائده51)
23- کسانی که عیسی را پسرخدا می‌دانند (مائده 72)
24- تجاوزکنندگان از حق و دستورات الهی (مائده 107)
25- شهادت دهندگان و قسم خوردگان دروغ (مائده 107)
26- تکذیب کنندگان پیامبراسلام و آیات الهی (انعام 33)
27- طردکنندگان مومنان (انعام 52)
28- منافقین (حشر17)
29- درخواست کنندگان عذاب الهی (انعام 58)
30- ایرادگیرندگان به آیات الهی (انعام 68)
31- ترک کنندگان امر به معروف و نهی از منکر، (انعام 129) (طبق روایات)
32- گمراه کنندگان مردم (انعام 144)
33- فسادکنندگان در زمین (اعراف 5)
34- نزدیک شدگان به درخت ممنوعه در بهشت(اعراف 19)
35- گناهکاران (اعراف 41)
36- دوزخیان (اعراف 44)
37- گوساله پرستان بنی اسرائیل (اعراف 148)
38- فرعونیان و کفار قریش (انفال 54)
39- کسانی که افراد نابرابر را با هم برابر می‌کنند (توبه 19)
40- منافقان و پیروانشان (توبه 47)
41- کسانی که مبنای کارهایشان باطل است (توبه 109)
42- کسانی که براساس علم و آگاهی به تکذیب یا تایید نمی پردازند (یونس 39)
43- کسانی که به خدا دروغ می‌بندند (هود 18)
44- کسانی که حرف باطل می‌زنند (هود 31)
45- پرداخت کنندگان خمس و زکات (انعام 129)
46- همجنس بازان (هود 83)
47- دزدان (یوسف 75)
48- مخالفان پیامبران (ابراهیم 13)
49- پیروان شیطان (ابراهیم 22)
50- پیروان مکتب غیرالهی (ابراهیم 27)
51- قوم شعیب (حجر 78)
52- لجاجت کنندگان دربرابر حق (اسراء 82)
53- کارگزاران طاغوت (کهف 29)
54- شیطان پرستان (کهف 50)
55- انسانهای بی تقوا (مریم 72)
56- کسانی که قانون الهی را زیرپا می‌گذارند و می‌شکنند (انبیا 11)
57- کسانی که با بشارتها و انذار پیامبران بیدار نمی‌شوند (انبیاء 46)
58- ترک اولی کنندگان (انبیاء 88)
59- سنگدلان (حج 53)
60- پرستش کنندگان غیرخدا (حج 71)
61- فرعونیان (شعرا11)
62- کسانی که از هوا و هوس خود پیروی می‌کنند (قصص 50)
63- کسانی که به دعوت انبیا توجه نمی‌کنند (فاطر 37)
64- کسانی که دل مردم بی‌گناه را می‌سوزانند (صافات 63)
65- غافلان (زمر 24)
66- گناه کاران (غافر 18)
67- منحرفین از راه حق (شوری 21)
68- زشت کاران (شوری 22
69- تعدی کنندگان به حق دیگران (شوری 41)
70- کسانی که خود و خانواده هایشان را جهنمی کرده اند (شوری 45)
71- پیروی کنندگان از هوسهای جاهلان (جاثیه 19)
72- تکبرکنندگان (احقاف 10)
73- شیطان (حشر17)
74- عالمان بی عمل (جمعه 5)
75- تحریف کنندگان کتاب الهی و کتمان صفات پیامبر اسلام (جمعه 7)
76- بخیلان (حدید 24)
77- طغیان کنندگان در برابر دستورات الهی (انسان 31)
78- استفاده کنندگان نادرست از نعمت‌های الهی (ابراهیم 34)
79- خیانت کنندگان در امانات (احزاب 72)
80- قاتلان انبیاء (آل عمران 182)
81- دوستان و همنشینان با بدها (ق 29)
اکنون بد نیست که بدانیم از نظر قرآن مجید، که همان نظر خداوند سبحان است، ظالمترین افراد و گروه‌ها چه کسانی هستند؟
این شناخت، به ما کمک می‌کند که وضع اندیشه، گفتار و کردارمان را با آیات وحی تطبیق دهیم و چنانچه متصف به یکی از این صفاتی که خداوند متعال درباره ظالمان ذکر فرموده هستیم، توبه کنیم، گناهانمان را با انجام کارهای صالح جبران کنیم و از این رذیله مهلک و خانمان برانداز، جدا دوری گزینیم.
ستمگرترین افراد و گروه‌ها یازده گروهند
در بین افراد و گروه‌هایی که در قرآن کریم به عنوان ظالم و ستمگر نامیده شده‌اند یازده گروه در صف «ستمگرترین ها» قرار دارند که عبارتند از:
1- کسانی که مردم را از ذکر نام خدا در مساجد منع می‌کنند (بقره 114)
2- کتمان کنندگان شهادت (بقره 140)
3- تکذیب کنندگان آیات الهی و افترازنندگان به خداوند (انعام 21)
4- کسانی که به دروغ می‌گویند به من وحی می‌شود (پیامبران دروغین) (انعام 93)
5- گمراه کنندگان مردم (انعام 144)
6- کسانی که از آیات الهی رویگردانند (انعام 157)
7- کسانی که به خدا دروغ می‌بندند (کهف 15)
8- تکذیب کنندگان حق و حقیقت (عنکبوت 68)
9- تکذیب کنندگان سخن حق و درست (زمر 32)
10- قوم نوح (نجم 52)
11- کسانی که به اسلام دعوت می‌شوند و آن را رد می‌کنند (صف 7)
آثار ظلم و ستم
ظلم و ستم آثار مخرب و مهلک فراوان دارد، به طوری که می‌توان گفت این بلای خانمان برانداز، دنیا و آخرت، روح و جسم و در یک کلام همه چیز ظالمان و ستمگران را به ورطه نابودی و نیز جسم و روح انسان را به عذاب و خواری دنیوی و ذلت و بدبختی ابدی می‌کشاند! و این آثار، آثار رفتار خود آنهاست و خداوند متعال هیچ ظلم و ستمی در حق هیچ موجودی در دنیا و آخرت نمی‌کند. شاید به همین دلیل است که امیرالمومنین علی(ع) فرموده‌اند:
... به خداوند قسم که اگر اقلیم‌های هفتگانه را همراه با آنچه در زیر آسمان‌ها است را به من بدهند که خداوند را با گرفتن پوست جوی از دهان مورچه‌ای نافرمانی کنم، هرگز چنین نخواهم کرد!!
جا دارد که همه بنا به توصیه آیه 45 سوره ابراهیم، از سرنوشت ظالمان و ستمگران تاریخ عبرت بگیریم و با مشاهده آخر و عاقبت ننگین و مهلک آنها، از این پدیده زشت و شرم آور و تباه کننده انسان دوری کنیم.
بعضی از آثار ظلم در قرآن عبارتند از:
1- ظالمان در دنیا و آخرت گرفتار عذاب می‌شوند (کهف87)
2- عذاب سختی در روز قیامت ستمکاران را فرا می‌گیرد (یونس 54)
3- قتل گوساله پرستان بنی اسرائیل (بقره 54)
4- در دوزخ همراه و همنشین شیطان می‌شوند (زخرف 39)
5- در معرض عذاب سهمگین الهی قرار دارند (بقره 165)
6- از راه حق گمراه می‌شوند و آمرزیده نمی شوند (نساء 168-167)
7- نسل نامناسب از آنها باقی می‌ماند (انعام 45)
8- مسخ شدن به صورت میمون (اعراف 166)
9- هلاکت (یونس 13)
10- عذاب همیشگی (یونس 52)
11- فرود آمدن عذاب آسمانی بر آنها (هود 67)
12- مهلت نمی یابند (نحل 85)
13- بدبختی (کهف 59)
14- شفاعت شامل حالشان نمیشود (مومنون 27)
15- در معرض تهدید الهی قرار دارند (شعرا 227)
16- ویران شدن خانه و شهر ستمکاران (نمل 52)
17- معذرت خواهی آنها در قیامت پذیرفته نمیشود (روم 57)
18- باید آتش دوزخ را بچشند. (سبا 42)
19- مورد بازخواست قرار می‌گیرند (صافات 22)
20- اگر همه زمین را هم بدهند، از عذاب نجات نمی‌یابند (زمر 47)
21- عذاب دردناک در انتظار آنها است (زخرف 65)
22- در برزخ عذاب می‌شوند (طور 47)
23- گرفتار عذاب بزرگ می‌شوند (فرقان 19)
24- چیزهای پاک بر گروهی از آنها حرام می‌شود (نساء 160)
25- هدف صاعقه قرار می‌گیرند (نساء 153)
26- افسوس و پشیمانی شدید در قیامت دارند (فرقان 27)
27- رستگار نمی شوند (انعام 21)
28- سخت جان می‌دهند (انعام 93)
29- طوفان شدید و رگبار بر سر آنها فرود می‌آید (عنکبوت 14)
30- نزد خداوند نگهداشته می‌شوند (سبا 31)
31- یاوری در قیامت ندارند (شوری 8)
32- در هنگام مرگ مورد ضرب و شتم ملائکه واقع می‌شوند (نساء 97 و نحل 28)
33- عهد خدا به آنها نمی رسد (بقره 124)
34- خدا دوستشان ندارد (آل عمران 57)
35- هدایت نمی‌شوند (آل عمران 86)
37- جایگاه بد اخروی دارند (آل عمران (151)
38- به خواری ابدی گرفتار می‌شوند (آل عمران 192)
39- باید در دنیا منزوی شوند (انعام 68)
40- لعنت خدا بر آنهاست (اعراف 44)
41- ضرر کنندگان واقعی‌اند (اسراء 82)
42- آتش دوزخ آنها را احاطه می‌کند (کهف 29)
43- از جهنم نجات نمی‌یابند (مریم 72)
44- دشمنی طولانی و عمیق با حق دارند (حج 53)
45- آخر عاقبت بد و وحشتناک دارند (قصص 40)
50- منقرض و نابود می‌شوند (انعام 45)
51- بازقوم شکنجه می‌شوند (صافات 63)
52- عذاب دائمی دارند (شوری 45)
53- در آتش می‌روند (حشر 17)