24 آبان 1393, 13:54
كلمات كليدي : علويان، طبرستان ، خلافت عباسي، داعي كبير، طاهريان، يعقوب ليث ، محمدبن زيد، ناصر كبير ، تشيع
نویسنده : علي ابراهيمي
طبرستان که به مازندران امروزی اطلاق می‌شد یکی از کانون‌های مورد توجه بوده است علویان از جریان‌های معارض و ستیز‌گر با خلفای اموی و عباسی و مورد آزار و اذیت آنها بودند که برای پناه‌جویی به شرق قلمرو خلافت متوجه شدند از جمله طبرستان و این باعث شد حب آل علی در آن منطقه نضج یابد.
این مهاجرت در دورۀ متوکل شدت یافت که مقدمات تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی را در منطقه فراهم کرد.
در ایام حکومت "عبدالله بن طاهر" در خراسان، مازیار بر طبرستان حکومت داشت معتصم، "عبدالله بن طاهر" را به مقابله با او فرستاد و در سال 227 بر وی دست یافت و او را به بغداد فرستاد و طبرستان به طاهریان واگذار شد. بدرفتاری طاهریان باعث شد مردم نزد محمدبن ابراهیم از اولاد امام علی (ع) رفته، از او خواستند تا به حکومت طبرستان بیاید. سید محمد آنها را نزد حسن بن زید فرستاد که مردی شجاع و با تدبیر بود. مردم او را به طبرستان دعوت و در اقامۀ کتاب خدا وسنت رسول او و امر به معروف و نهی از منکر با او بیعت کردند.
حسن بن زید ملقب به داعی کبیر، بنیانگذار سلسلۀ علویان طبرستان برای گسترش نهضت مبلغان و داعیانی به شهرها و روستاهای اطراف فرستاد و بعد از مدتی به آمل آمد و روز عید فطر نماز عید را اقامه کرد و خطبه خواند و آمل را مرکز فرماندهی خود قرار داد و طاهریان را از این مناطق بیرون کرد.
او در سال 257 بر گرگان و ری نیز تصرف کرد. تصرفات داعی کبیر و شکست دادن طاهریان باعث شهرت و اعتبار او شد. از سوی دیگر چون یعقوب لیث صفاری بر طبرستان دست یافت و حسن بن زید به دیلم گریخت، مردم در اثر ظلم و ستم حاکم صفاری دست به شورش زده خواستار بازگشت حسن گردیدند.
پس از حسن، برادرش محمدبن‌زید به حکومت رسید در این دو را در اختیار رافع بن هرثمه قرار گرفت ولی در نبرد با عمرولیث صفاری رافع کشته شد و محمدبن‌زید به تحکیم وتقویت موقعیت خویش در طبرستان و گرگان پرداخت.
پس از قتل محمد بن زید، طبرستان تحت حکومت سامانیان درآمد. ولی حسن بن علی ملقب به ناصر کبیر یا اطروش در سال (301 ه.ق) بر طبرستان استیلا یافته با سامانیان صلح کرد و در واقع نهضت دوم علویان شکل گرفت. ناصر کبیر بعد از سلطه بر طبرستان به تثبیت حکومت خود پرداخت و امور لشکری و کشوری را به حسن بن قاسم داد و خود به عبادت و ریاضت شرعی مشغول شد و در سال 304 درگذشت .
پس از وی در دوره حسن بن قاسم (304 تا 316 ه.ق)ملقب به داعی صغیر، در سال 314 ه.ق نصربن احمد سامانی در لشکرکشی به طبرستان با شکست مواجه شد. داعی صغیر پس از تسلط بر طبرستان به قلمرو سامانیان لشکر کشید وبه خراسان تاخت این بعداً باعث دشمنی امراء داخلی شده سامانیان از این اوضاع استفاده وگرگان را تصرف نمودند. حسن در سال 316 به قتل رسید.
پس از وی کسانی دیگری به مسند حکومت تکیه زدند اما قتل داعی صغیر در واقع پایان سلسلۀ علویان بود.
با تشکیل حکومت طاهریان روند اسلام گرایی که به کندی صورت می‌گرفت به وسیلۀ مهاجرت تدریجی علویان شدت گرفت وباعث اعتماد مردم به آنها شد وچون علویان مخالف عباسیان بودند ومردم از ظلم حاکمان عباسی به ستوه آمده بودند با علویان متحد شدند وتحت تأثیر افکار دینی آنها قرار گرفتند وداعیان علوی بر ترویج مذهب تشیع پافشاری داشتند.
بنابراین هم به توسعۀ مذهب تشیع پرداختند وهم به اجرای عدالت در بین مردم منطقه پرداختند وناصر کبیر مساجد زیادی ساخت نیز مدارسی از جمله در آمل ساخت وکتابخانه‌ای نیز احداث کرد.وی در جهت بهبود وضع محرومان هم تلاش کرد.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان