نورى در تاریکى
در سال 1354هـ .ق (1314هـ .ش) به دنبال مبارزات علماى مشهد با حکومت پهلوى حوزه علمیه مشهد مانند دیگر مراکز علوم دینى ایران و از جهاتى شدیدتر از همه، مورد تهاجم قرار گرفت و به رکود گرایید و پس از حادثه مسجد گوهرشاد تعطیل شد و مدارس معروف آن به تصرف ادارات دولتى، معارف و اوقاف درآمد. تنها در مدرسه سلیمان خان تعدادى معدود محصّل علوم دینى سکونت داشتند. آیت الله سید یونس اردبیلى در این شرایط آشفته به مشهد آمد تا به حوزه هاى علمیه رونق دوباره ببخشد. وى پس از شهریور 1320هـ .ش (1360هـ .ق) که با تغییرات عمده در دستگاه حکومت، فشار بر مظاهر دینى و روحانى برداشته شد، به همراه دو عالم بزرگ (مرتضى آشتیانى و آقا میرزا مهدى اصفهانى) زعامت حوزه را به دست گرفت و به بازسازى آن پرداخت. در مکتب وى کثیرى از مشاهیر پرورش یافتند که به نام برخى از آن ها اشاره مى شود:[30]
1 ـ کاظم مدیر شانه چى: از برجسته ترین علماى حدیث شناسى، نقد و تاریخ حدیث است. وى آنچه را که در حوزه هاى علمیه آموخته است، در دانشگاه ها به زبان ساده در اختیار مشتاقان نهاده است. وى پس از تحصیلات مقدماتى و سطح، مدتى در محضر آیت الله سید یونس اردبیلى درس خارج خواند.[31]
2 ـ محمد واعظ زاده خراسانى: او دروس خارج را غالباً از حاج شیخ هاشم قزوینى، آیت الله یونس اردبیلى و میرزا احمد کفایى بهره برد.[32] از چهره هاى برجسته حوزه و دانشگاه و از روحانیون مؤثر در شکل گیرى انقلاب اسلامى است. وى آیت الله یونس اردبیلى را به عنوان مدرس دروس عالى فقه و اصول معرفى مى کند.[33]
3 ـ دکتر سید جواد مصطفوى: وى توانایى علمى خود را در بازشناسى چهره ائمه و شناخت نهج البلاغه قرار داد.[34]
4 ـ ابراهیم سلطانى گل شیخى (1368 - 1284 هـ .ش): تحصیلات مقدماتى را در زادگاهش فریمان فراگرفت. در پانزده سالگى به مشهد مهاجرت کرد. در ارتباط با قیام گوهرشاد تحت تعقیب قرار گرفت. براى ادامه تحصیل به عتبات عراق رفت, ولى به شهر مقدس مشهد بازگشت و از محضر استادانى چون آقا سید یونس اردبیلى، شیخ مجتبى قزوینى، مرحوم مدرس یزدى و آیت الله میلانى بهره مند شد.[35]
5 ـ آیت الله میرزا حسین واعظ (1374 - 1292هـ .ش): متولد شهر تبریز است. در 18 سالگى و پس از پایان مقدمات، به مشهد آمد و در حوزه درسى آیات برجسته شیخ هاشم قزوینى و سید یونس اردبیلى، میرزا مهدى اصفهانى و حاج سید جواد خامنه اى حضور یافت و در مسجد ملاّ حیدر مشهد اقامه جماعت کرد. او از مدافعان سرسخت انقلاب و رهبرى امام خمینى (ره) بود و زندگى ساده اى را براى خویش برگزید.[36]
6 ـ محمد على علمى اردبیلى (1366 - 1288هـ.ش): مقدمات و سطوح را در اردبیل خدمت میرزا ابراهیم کلانتر و میرزا طاهر اردبیلى آموخت. سطوح عالى را در محضر میرزا على اکبر مجتهد اردبیلى فراگرفت و در سن بیست سالگى به مشهد آمد و حوزه درسى سید یونس اردبیلى را مغتنم شمرد. بعد از وقایع گوهرشاد به قم آمد و از درس آیت الله حائرى و سید محمد حجت کوه کمرى استفاده کرد. در سال 1322هـ .ش به نجف رفت و مدت بیست سال در حوزه این شهر نزد مشاهیر فقها و مراجع دروس خود را تکمیل کرد و با گرفتن اجازه اجتهاد از آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى به ایران آمد و در آغاز به اردبیل رفت و سپس به توصیه آیت الله میلانى در مدرسه میرزا جعفر مشهد به تدریس پرداخت.[37]
7 ـ جعفر زاهدى (1419-1335هـ .ق): از استادان دانشکده الهیات و معارف اسلامى مشهد مى باشد که خارج فقه و اصول را از آیات گرام حاج میرزا احمد کفایى، سید یونس اردبیلى، میرزا مهدى آشتیانى، شیخ محمد رضا کلباسى و آیت الله میلانى آموخت. از سال 1356هـ .ق در مدرسه نواب و خیرات خان مشهد به تدریس ادبیات، فقه، اصول، تفسیر و حکمت پرداخت، آنگاه به حکمت و فلسفه روى آورد و شرح منظومه و شرح اشارات درس مى گفت. در فلسفه، شاگرد شیخ مجتبى قزوینى و شیخ سیف الله ایسى بود.[38]
منبع:فرهیختگان تمدن شیعه