روزه، تجربه تازه

روزه، تجربه تازه

امام موسی صدر

شنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۷

روزنامه اطلاعات

مؤمنان! دگر بار، رمضان مبارک فرا رسیده است؛ با شبهای الهام بخش، روزهای آموزنده و فضای آکنده از شمیم خاطرات و عبرت‌هایش که مایه جدیت و نظم است.

دگر بار روزه می‌‌گیریم، شب زندهداری می‌کنیم، شعایر را دوچندان می‌کنیم و سرانجام عید را با شادمانی و خشنودی جشن می‌گیریم و پس از آن به زندگی عادی بازمی‌گردیم. بدین سان سالها تکرار و بر حجم خاطرات افزوده می‌شود؛ اما بیم آن می‌رود که روزه به عادتی بی‌روح و شعایر آن به سنتهایی سرگرمکننده بدل و ماه رمضان از همه معانی اصیلی‌اش تهی شده باشد. با نگاهی سریع درمی‌یابیم که این مشکل، مسئله همه عبادات و همه مناسبت‌هاست. این آفت به همه عبادات و ایام راه یافته و اماکن مقدس و شعایر دینی و همه آموزههای آسمانی را در بر گرفته است.

آیا نقش راهبری دین در هدایت آدمی به آخر رسیده است؟ و به آیین‌ها و خاطرات و تجمل بدل شده است؟ یا اینکه اساساً آموزههای دینی برای تخدیر آدمی آمدهاند و از آنجا که سختی‌ها فرا گیرند، این آموزه‌ها نیز همه زندگی آدمی را فرا گرفتهاند. آیا اکنون که آدمی بر بسیاری از مشکلات و سختی‌‌هایش چیره گشته، باید از نقش دین بکاهیم؟

بهتر است پیش از آنکه دیگران از ما بپرسند، ما خود این پرسش دشوار را از خود بکنیم. اما حقیقت این است که این پرسش و پاسخ‌ها پیشتر مطرح شدهاند، ولی ما آنها را نادیده گرفتیم، بر آنها چشم پوشیدیم و از سخن گفتن درباره آنها روی برتافتیم، تا با واقعیت دلهرهآور و تلخ روبرو نشویم.

ای مؤمنان! آیا در روزه‌هامان آثار روزه را می‌بینیم؟ و در نمازمان عروج آن را؟ آیا در فطر و قربان معانی این اعیاد و کارکردشان را احساس می‌کنیم؟ آیا شعایر در ما فعل و انفعال و اماکن مقدس در ما اثر دارد؟ آیا در مسجد اقصی و کلیسای قیامت آن معانی را که بالقوه برای امت‌مان روشن بود، یافته‌ایم؟

اینها تجارب تلخ و دردآور ما در متن واقعیت تلخ و دردآور ماست. پس بار دگر با نگاهی واقعبینانه، همه‌جانبه و با شجاعت و بینش آموزه‌های دینمان را ارزیابی کنیم، شاید راهی نو بپیماییم و در آنها زندگی بدمیم، و از هستی خود به دین و آموزههای والایش ببخشیم تا جایگاه رفیع و فراگیر خود را بازیابد. بگذاریم دین ابعاد وجودی ما را فرا‌تر ببرد و کثرت‌مان را وحدت بخشد و تشتت‌مان را به همدلی بدل کند.

ای مؤمنان! هرگاه اندیشه دینی و آموزه‌هایش در همه ابعاد زندگی‌مان: در خانه، در بازار، در دفتر کار، و در عرصه‌های حیات ما حضور داشته باشد، هرگاه حصار‌ها را از احساس دینی در بند در عبادتگاه‌ها برداریم، و بگذاریم این احساس به کلیت حیات‌مان راه یابد، به زندگی‌مان پا نهد، تا اختیار ما به دست او باشد و اثر گذارد و هدایت کند، هر‌گاه به او فرصت دهیم و نخواهیم که با منزوی کردن او از نقشش بکاهیم و او را از میان ببریم، تنها در این صورت است که آثار این گنج گرانمایه را در زندگی و در ساختن تمدن خود می‌بینیم.

مؤمنان! روزه ماه رمضان و دیگر عبادات و شعایر دینی تنها فعالیتی جسمانی نیست، بلکه حرکاتی سرچشمه گرفته از عقل و دل‌ است که به قالب حس درمی‌آید و با آن درمی‌آمیزد، از همین رو هر‌گاه به دور از دخالت عقل و دل انجام گیرند، اعمالی خشک، کم رنگ و تقلیدگونه است که ما را به خود مشغول می‌کند، ولی تأثیری نمی‌گذارد!

بر ماست تا در این تجربه تازه و این ماه مبارک و در روزهاش، عقل و دل را در کنار جسم فعال کنیم. باید تفکر و تأمل کنیم، باید عشق بورزیم و حساس باشیم. باید این عشق و آن تأمل را در متن روزه خود جاری سازیم.

پیامبر(ص) فرمود: «تفکر ساعه خیر من عباده سبعین سنه: یک ساعت تفکر، بر‌تر از هفتاد سال عبادت است.» امام صادق(ع) نیز فرمود: «هل الدین الا الحبّ: آیا دین جز محبت است؟» این چنین روزه زنده‌ای، «سپری در برابر آتش است» و یکی از ارکان اسلام، میهمانی خداوند است و تکریم انسان، قدر انسان است و قَدَر او. فقط در این صورت است که رمضان شرایط و فضایی را فراهم می‌کند که در آن انسان گرامی ساخته می‌شود؛ انسانی که فاتح مکه است و پیروز بدر و سازنده تاریخ. این‌چنین رمضانی ماه اُلفت و همدردی با دیگران و فصل فراموشی کینه‌ها و اتحاد صفوف است. ماه وحدت کلمه و وحدت دلها و ماه رستاخیز دوباره امت است.

این گونه روزه‌داری ماه رمضان، نخستین گام در ساختن امت و تاریخ است؛ تمرینی برای جهاد و آمادگی برای نبرد است، آغاز بازگشت به سوی خداست، به سوی سرزمین مقدس خدا، به سوی قدس، این وعده حق خداوند است و خداوند از وعدهاش تخلف نمی‌کند.

ترجمه مهدی فرخیان