كلمات كليدي : نمايش خلاق، وانمود بازي، آموزش و پرورش پيش دبستان و دبستان، علوم تربيتي
نویسنده : نجمه درودي
نمایش خلاق، شکلی از وانمود بازی بوده و فعالیت نمایشی سازمانیافتهای است که بیشترین تاکید آن بر مراحل انجام دادن کار است تا بر حاصل کار. نمایش خلاق، یکی از روشهایی است که در تدریس بهکار برده میشود به این صورت که معلم، داستان یا قطعه شعری را برای گروهی از کودکان میخواند. سپس معلم و شاگردان به تجزیه و تحلیل آن پرداخته و خودشان امکانات سناریو، صحنه و شخصیتها و گفتگوها را خلق و به اجرای آن میپردازند.[1]
آموزگاری که از نیاز کودکان به بازی آگاه است و نمایش خلاق را انتخاب میکند، یکی از انعطافپذیرترین و خلاقترین ابزارهای موجود در حرفه آموزگاری را باخود به کلاس میبرد.[2]
ارزش و اهمیت نمایش خلاق
کودکان در حین انجام نقشهایی که ایفا میکنند، فرصت مناسبی به دست میآورند تا احساسات خود را بهطور مستقیم بیان کنند. بنابراین مهمترین ارزش نمایش خلاق این است که فرصت خوبی برای رشد و تکامل بیان و عواطف فراهم میکند.
کودکان به وسیله نمایش خلاق، صحنه، رویداد، مشکل یا واقعه برخاسته از ادبیات کودکان را با هدایت معلم خلق یا بازآفرینی میکنند. این فعالیت نمایشی به وسیله کودکان مورد بحث قرار میگیرد و همچنین به وسیله آنها طراحی و ارزشیابی میشود.
در اجرای نمایش خلاق، سناریو هرگز مورد استفاده قرار نمیگیرد، بیشتر اوقات لباس ضرورتی ندارد و لوازم و دکور کوچکترین نقشی ندارند. در اجرای نمایش خلاق، نظر تماشاچی احتمالی در نظر گرفته نمیشود بلکه تنها، نظر اجراکنندگان نمایش مورد توجه است. مهمترین نکته در نمایش خلاق مراحل انجام دادن کار است.
ارتباط نمایش خلاق با قصه
هسته اصلی موفقیتآمیزترین تجربههای عملی نمایش خلاق، از میان کتابهای مربوط به ادبیات کودکان به دست میآید. قصههای قومی، حوادث یک داستان بلند یا کوتاه کودکان و ... فرصتهایی را برای تمرین این فعالیت خلاق فراهم میکند. اگر کودکان از طریق نمایش خلاق با شخصیتهای کتاب و داستان آشنا شوند، حوادث و قهرمانان داستان به نظرشان واقعیتر جلوه خواهد کرد.
وسایل مورد نیاز
امکانات مورد نیاز برای نمایش خلاق اندک است و تنها به گروهی کودک، یک سرپرست واجد شرایط و فضایی که بتوان در آن اجرا کرد، نیاز دارد.
روش کار با نمایش خلاق
معلم پیش از ورود به مرحله اجرای نمایش خلاق باید برای کودکان فضای مناسبی به وجود آورد و به آنها احساس امنیت ببخشد. البته در صورتی که اولین تجربه اجرای نمایش خلاق برای کودکان است، برنامه آمادهسازی در موفقیت آنها نقش اساسی دارد. هرگاه فضای کلاس فضایی آشنا با ادبیات کودکان، امن، راحت و با هدف باشد، شرایط بیان خلاق را فراهم میکند.
نخستین نمایش خلاق باید کوتاه، دور از پیچیدگی و تنها شامل چند شخصیت و تعداد محدودی حادثه باشد. در انتخاب بازیگران برای نخستین صحنه، آموزگار باید کودکانی را که به موفقیت آنها در بازی اطمینان دارد، برگزیند تا کودکان یکی از هیجانانگیزترین و خلاقترین راه برای یادگیری واقعی را تجربه کنند.
مراحل کار
· انتخاب داستان مناسب برای اجرای نمایش و بازگو کردن آن در کلاس.
· طرح اصلی داستان با کمک کودکان به صحنههای قابل اجرا تقسیم میشود و توسط معلم روی تخته نوشته میشود.
· یک یا چند صحنه برای اجرا انتخاب میشود.
· کودکان، صحنههای انتخاب شده را به حوادث کوچکتر تقسیم میکنند.
· در مورد صحنه یا صحنهها، وضع ظاهری صحنه، انگیزهها، شخصیتپردازی، زمان و ... در کلاس بحث میشود و معلم به کودکان کمک میکند که تصویر ذهنی بسازند.
· معلم بازیگران را انتخاب میکند و آنها را برای بحث و برنامهریزی در مورد جزییات اجرای کار و زمان بازی آزاد میگذارد.
· معلم از کودکان میخواهد که به ایفای نقش دوستانشان توجه کنند چرا که ممکن است تکرار بخشی از وانمود بازی به عهده آنها باشد.
· از کودکان خواسته میشود از میان بازی دوستانشان 5 نکته مورد علاقه و 5 نکتهای که باید اصلاح شود را پیدا کنند.
· معلم از کودکان میخواهد که نمایش را آغاز کنند و تا پایان ادامه دهند.
· پس از پایان نمایش و پیوستن بازیگران به جمع، کودکان به ارزیابی میپردازند.
· پس از گزینش بازیگران جدید و راهنمایی دانشآموزان براساس ارزیابی صورت گرفته، صحنه تکرار میشود.[3]
اهداف نمایش خلاق
الف. رشد توانمندیهای هنر نمایشی، شناخت و درک زیباییشناختی:
· افزایش قدرت بیان
· کسب مهارتهای گوش کردن و تقویت آن
· رشد قدرت تخیل و تخیل خلاقانه
· توانایی بداههگویی
· توانایی درک موضوع مورد نظر
· توانایی اندیشیدن خلاق(تنوع در اندیشه).
ب. اهداف تربیتی، آموزشی و اجتماعی:
· شرکت در فعالیتهای گروهی
· شناخت هنر نمایش بهطور عام
· رقابت سالم در فعالیتهای جمعی
· مهارت ارزیابی موثر
· درک بهتر پیامهای یک داستان یا واقعه تاریخی
· مسئولیتپذیری در جهت برنامهریزی و اجرا.[4]