غالیان (غُلاة) به چه کسانی گفته می شود و آیا آنها نیز مسلمان محسوب می شوند؟

«غلو» در لغت به معنى تجاوز از حد است، قرآن در خطاب به اهل کتاب می‌فرماید: «یا اَهْلَ الکِتابِ لا تَغْلُوا فِى دِینِکُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَى اللهِ إلاّ الحَقّ»[1]

«اى اهل کتاب (مقصود مسیحیان است) در دین خود از حد تجاوز نکنید و درباره خدا جز سخن حق نگویید».

آنان را از این جهت از غلو نهى می‌کند که در حق حضرت مسیح از مرز حق تجاوز کرده و او را خدا یا فرزند خدا دانسته اند.

پس از درگذشت پیامبر گرامى(صلى الله علیه وآله) گروههایى درباره آن حضرت و پیشوایان معصوم، از مرز حق تجاوز کرده و مقاماتى را براى آنان قائل شدند که از آن خداست، از این جهت آنان «غالى» یا «غالیان» نامیده شدند که از مرز حق تجاوز کردند.

شیخ مفید می‌گوید: غالیان گروههایى هستند که به اسلام تظاهر نموده ولى براى امیر مؤمنان و پیشوایان از فرزندان او، الوهیت و نبوت ثابت نموده اند، و آنان را با صفاتى معرفى کرده اند که مرز حقیقت فراتر است[2].

علامه مجلسى می‌گوید: «غلو» درباره پیامبر و پیشوایان این است که آنها را خدا بنامیم یا در عبادت و پرستش شریک خدا بینگاریم، و یا آفرینش و روزى را از آن آنها بدانیم، و یا معتقد شویم خدا در آنها حلول کرده است و یا بگوییم آنان بدون الهام از جانب خدا از غیب آگاهند و یا امامان را پیامبر بیندیشیم یا تصور کنیم که شناخت و معرفت آنان، ما را از هر نوع عبادت خدا بى نیاز می‌سازد و تکالیف را از ما برمی‌دارد[3].

امیر مؤمنان و فرزندان پاک او (علیه السلام) پیوسته از غالیان دورى جسته و بر آنها لعنت فرستاده اند ما در اینجا به نقل یک حدیث بسنده می‌کنیم امام صادق(علیه السلام) به پیروانش چنین دستور می‌دهد: «اِحذَروا عَلى شبابِکُمُ الغلاةَ لا یُفْسِدُوهُمْ فإنّ الغُلاة شَرُّ خَلْقِ الله یُصَغَّرون عظمةَ الله وَ یدّعونَ الربوبیّة لعباد الله[4]»، بر جوانان خود از غالیان بترسید مبادا باورهاى دینى آنها را فاسد سازند حقا که غالیان بدترین مردمند، کوشش می‌کنند از عظمت خدا بکاهند و براى بندگان خدا ربوبیت ثابت کنند.

از این جهت تظاهر آنها به اسلام بى ارزش می‌باشد و بزرگان اسلام آنها را کافر می‌دانند و یادآور می‌شویم که در عین این که باید از غلو پرهیز نمود ولى نباید هر نوع عقیده و اندیشه درباره پیامبران و اولیاء الهى را غلو اندیشید و همچنین شیخ صدوق در «اعتقادات» خود می‌نویسد: اعتقاد ما درباره غالیان این است که آنان کافر به خدایند و بدتر از یهود و نصارى و مجوس و قدریه و حروریه اند و بدتر از کل اهل بدعتها هستند.

پی نوشت:
• [1] . نساء، 171.
• [2] . تصحیح الاعتقاد، ص 109.
• [3] . بحار الانوار، ج 25، ص 346.
• [4]. بحار الانوار، ج 5، ص 265.