همت و تلاش و پشتكار كليد حل مشكلات
نويسنده: تهيه و تنظيم: كامران پورعباس
از منظر آيات و روايات سستي و بي حوصلگي سبب بي بهره ماندن انسان از دنيا و آخرت عنوان شده است. از همين رو ضرورت و اهميت تلاش و پشتکار انسان در تأمين سعادت دنيا و آخرت نمايان مي شود. نوشتار پيش رو سعي دارد تا لزوم داشتن همت و پشتکار را به عنوان کليد حل مشکلات تبيين کند.
يکي از موضوعات مهمي که در آيات قرآن و احاديث و روايات بر آن تأکيد شده، دعوت به همت، تلاش و پشتکار در کارها و نفيِ سستي و تنبلي در امور است.
دعوت به همت و تلاش در آيات و روايات
ارزش همت و تلاش به قدري است که در قرآن می‌خوانيم:
«وَ اَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَي» (النجم 39)، براي انسان چيزي جز آنچه که از راه تلاش و کوشش بدست آورد نيست.»
امام علي(ع) می‌فرمايند:
«قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَي قَدْرِ هِمَّتِه، اندازه هر کس به اندازه همت اوست.» (تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 93، ح 1627)
همچنين امام محمّد باقر(ع) بلند همتي را شرافتي والابرمی‌شمارند:
«لَا شَرَفَ كَبُعْدِ الْهِمَّة، هيچ شرافتي چون بلند همتي نيست.» (تحف العقول ص 286)
مذمتِ سستی و تنبلی و بی‌حوصلگی
در مقابل همت و تلاش، سستي و تنبلي و بی‌حوصلگي قرار دارد که در اسلام به شدت نهي و مذمت شده است.
امام علي(ع) در اين‌باره می‌فرمايند:
«مَنْ دَامَ كَسَلُهُ خَابَ اَمَلُه، کسي که پيوسته تنبلي کند، در رسيدن به آرزويش ناکام ماند.» (تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص 463، ح 10627)
امام محمّد باقر(ع) می‌فرمايند:
«إِياكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا يمْنَعَانِكَ مِنْ حَظِّكَ مِنَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَة، از تنبلي و بی‌حوصلگي بپرهيز زيرا که اين دو خصلت تو را از بهره دنيا و آخرت باز مي دارند.» (کافي ج 5، ص 85، ح 2)
پيشرفت مادی و معنوی ملت ها در گرو تلاش آنهاست
با توجه به آنچه گفته شد در تمامي عرصه‌ها اگر انسان همت و تلاش و پشتکار داشته باشد پيروز و بهره‌مند و اگر دچار سستي و تنبلي و بی‌حوصلگي شود در امور و آمالش بی‌بهره خواهد شد.
در عرصه اجتماعي نيز پيشرفت مادي و معنوي ملت ها در گروي تلاش آنهاست. رهبر معظم انقلاب اسلامي در اين مورد می‌فرمايند:
«امروز حرف اصلي من به شما عزيزان و همه ملت ايران اين است که به هيچ فردي، به هيچ ملتي و به هيچ جمعيتي، از خزانه غيبت الهي هيچ چيز نمي دهند، مگر با تلاش و کوشش. ملت هاي تنبل و بي حال، از افتخارات ملي نصيبي نخواهند برد. مجموعه هاي بی‌همّت و بيکاره، به خدمات و به شايستگي هاي بزرگ دست نخواهند يافت. افرادي که نخواهند تلاش کنند و زحمت بکشند، در بازار معنويّت و در سوداي عشق و ايمان و تقوا و فضايل معنوي، چيزي گيرشان نخواهد آمد: «ليس للانسان الّا ما سعي» هم در دنياي مادّي اين طور است؛ يعني ملت هايي که کار کنند، فکر کنند، ابتکار کنند، سختي ها را تحمّل کنند، به امکانات مادّي و رفاه و پيشرفت خواهند رسيد، و هم در ميدان معنويّات اين گونه است: ملتهايي که تلاش کنند، مجاهدت کنند، ايثار کنند و از کار و فداکاري نترسند، خداي متعال به آنها همه چيز خواهد داد.» (بيانات رهبري در ديدار جمعي از ايثارگران و خانواده هاي شهدا، 29/05/1376)
اگر در مورد آيه‌ای که ذکر شد و در مورد اين احاديث و رهنمود رهبر انقلاب هم که ذکر شد خوب تفکر کنيم آنگاه خواهيم فهميد که راز پيشرفت هاي خيره‌کننده برخي کشورهاي غربي با وجود آنکه ضعف هاي شديدي در دين و معنويات دارند، چيست.
موفقيت هاي اين کشورها ناشي از تلاش و کوشش هاي همگاني و برنامه‌ريزی شده و مديريت شده‌شان است نه به خاطر فساد و منکرات و ساير مشکلات اخلاقي که در آنجا بيداد مي کند. اين موضوع آنقدر روشن است که نيازي به توضيح بيشتر ندارد. در خود غرب نيز از هرکس بپرسيم چرا کشور شما اينقدر پيشرفته شده است حتما‍ً به نقش تلاش و پشتکار عمومي اشاره می‌کنند کسي پيدا نمی‌شود که بگويد کشورش به خاطر مثلاً افراط جوانان در ميگساري يا فحشا پيشرفت کرده ست!
در مورد کشور ما نيز پس از پيروزي انقلاب خوشختانه تلاش و پشتکار همگاني شد و در پرتو آن دستاوردهاي درخشاني براي نظام حاصل گرديد. پيشرفت و اقتدار حيرت‌انگيز نظام ما که حتي غربي ها هم به آن معترفند ناشي از همين موضوع است.
با توجه به موضوعاتي که گفته شد قصد داريم در مورد بيکاري جوانان که يکي از مهمترين مشکلات کنوني ماست آسيب شناسي کنيم.
ضعف در همت و پشتکار ريشه بيکاری جوانان
يکي از معضلاتي که منجر به بيکاري جوانان می‌شود ضعف در همت و پشتکار است.
يکي از مشکلات جامعه ما عدم مهارت آموزيِ جوانان در سطح حرفه‌ای است. اکثر جوانان يا به تحصيل پرداخته و مطالبي را تئوري آموخته اند و يا کساني هم که به دلايلي خيلي درس نخوانده اند مهارت کمي در رشته اي کسب نموده‌اند که دليل اين امر در دو چيز است يکي عدم کشف استعداد و ديگري ضعف پشتکار.
بسياري جوانان بدون آنکه بفهمند در چه رشته‌ای استعداد دارند در کاري مشغول شده‌اند و چون استعداد آن کار را نداشته‌اند پيشرفت چنداني در يادگيري آن بدست نياورده‌اند. برخي ديگر نيز به دليل ضعف پشتکار راهِ از زير کار در رفتن و کم کاري را برگزيده‌اند به همين دليل نتوانسته اند مهارت چنداني در کارشان پيدا کنند.
همت و مهارت و تخصص لازمه موفقيت شغلی
اگر کساني که درس می‌خوانند سعي کنند بفهمند در چه رشته يا حرفه‌اي استعداد دارند و در کنار تحصيل سعي کنند در آن مهارت پيدا کنند و همچنين اگر کساني که تحصيل نمی‌کنند هم کشف استعداد کنند و پشتکار داشته باشند آنگاه به راحتي مي توانند شغل خوبي کسب نمايند.
در حال حاضر با آنکه بسياري از بيکاري ناله می‌کنند اما در جامعه ملاحظه می‌شود که کساني که در يک رشته يا حرفه‌اي ماهر هستند نه تنها بيکار نيستند بلکه آنقدر مشغله‌شان زياد است که اگر به آنها مراجعه نماييم ابراز می‌دارند که وقت ندارند و بايد چند هفته ديگر مراجعه کنيم. اينجانب تاکنون نديده‌ام که برق‌کار، مکانيک، جوشکار، نجار، نقاش، تکنيسين، تايپيست، تعميرکار کامپيوتر و... که کاربلد و بسيار ماهر و البته خوش‌اخلاق باشند بيکار بمانند بلکه همان گونه که گفته شد اين قشر همواره از وقت نداشتن و پرمشغله بودن گلايه می‌کنند و درآمد سرشاري هم دارند.
لوازم ديگر موفقيت شغلی
البته علاوه بر همت و تلاش و مهارت و تخصص، شرايط ديگري نيز براي موفقيت در بدست آوردن يک شغل و تداوم آن لازم است.
در اين مورد حديثي از امام جعفر صادق(ع) ذکر می‌نماييم:
هر اهل فني براي موفقيت در کسب و کار خود به سه مطلب نيازمند است: تخصص و باهوشي در فن و حرفه مورد نظر؛ امين باشد و در کار و مال مردم، امانت و درستي را حفظ کند. با کارفرما و صاحب کار، خوش برخورد و خوش قلب باشد.» (تحف العقول ص 322)
و سرانجام نکته آخر در اين مورد آنکه علاوه بر نياز انسان به همت و تلاش و پشتکار در امور، نيت خداپسندانه و جهت کار هم مهم است. اگر نيت و جهت کار الهي و صحيح باشد کار انسان برکت پيدا کرده و موجبات بهره‌مندي دنيوي و اخروي را فراهم می‌آورد و به ذخيره‌ای جاويدان در عالم آخرت تبديل خواهد شد.
روزنامه كيهان، شماره 21212 به تاريخ 28/8/94، صفحه 6 (معارف)